SZUKAJ
Link skopiowany
Park Agrykola – barokowy przepych we współczesnym wydaniu. Położony malowniczo na skarpie wiślanej u podnóża Zamku Ujazdowskiego, nieodparcie zachwyca wspaniałym widokiem, rozpościerającym się na Kanał Piaseczyński i otaczającą go zieleń. To miejsce leżące u styku dwóch tradycji – majestat barokowej rezydencji królów łączy się tu z przedwojennym dziedzictwem warszawskiego sportu.
Park Agrykola leży u podnóża Zamku Ujazdowskiego, służącego od 1985 r. za muzeum sztuki współczesnej. Obejmuje zbocza skarpy warszawskiej i rejon poniżej, do biegnącej w poprzek kasztanowej alei im. Tomasza Hopfera. Fragmentem zahacza też o obszar na skarpie, przy Zamku od strony Trasy Łazienkowskiej. W terenie dość trudno jest określić jego granice. Administracyjnie kończy się na wspomnianej poprzecznej alei kasztanowców, ale funkcjonalnie i krajobrazowo rozciąga się dalej, na tereny sportowe zarządzane przez Warszawskie Centrum Sportu Młodzieżowego „Agrykola” oraz centralnie położony Kanał Piaseczyński, aż do ul. Myśliwieckiej.
Formalnie do Parku Agrykoli nie ma głównego wejścia. Na jego teren prowadzi kilka równoważnych dróg. Jedną z nich stanowią widowiskowe schody zlokalizowane przed Zamkiem Ujazdowskim. Widok z ich szczytu na rozciągające się poniżej tereny parkowe i wody Kanału Piaseczyńskiego robi naprawdę niesamowite wrażenie. Z poziomu skarpy dostaniemy się do Parku także wprost z kładki pieszej leżącej nad Trasą Łazienkowską, ścieżką prowadzącą przed Zamek lub dalej na boczne schody wytyczone na zboczach skarpy. Można do nich dojść również bezpośrednio z wiaduktu Trasy.
Z kolei do niższej części Parku dojdziemy na trzy sposoby:
Od południa teren parkowy sąsiaduje z Łazienkami Królewskimi. Aleja Hopfera – granica założenia – jest jednocześnie przedłużeniem Alei Chińskiej Łazienek. Pierwotnie część Parku leżała w granicach Ogrodu Łazienkowskiego, dlatego bywa on nazywany Łazienkami Północnymi. Oba obszary oddziela ul. Agrykola, wybudowana w XVIII w. pod nadzorem Karola Ludwika Agricoli. To od jego imienia Park bierze swoją oficjalną nazwę.
Obecny układ przestrzenny Park Agrykola uzyskał w 1972 r. wg nowego programu i projektu Longina Majdeckiego, nawiązującego do sztuki ogrodowej XVIII w. To wówczas powstał parter ozdobny, odtworzono wspaniałe schody główne na skarpie i wybudowano drugie, od strony północnej. Jednocześnie zlikwidowano tor saneczkowy i kilka innych obiektów sportowych. Konieczność zmian przestrzennych w Parku wynikała z budowy w latach 1971–1974 Trasy Łazienkowskiej, przecinającej w połowie tereny parkowe. Prace zbiegły się także z odbudową na skarpie Zamku Ujazdowskiego, zaprojektowanego przez Piotra Biegańskiego w stylu wczesnego baroku.
W 2008 r. Park został poddany rewitalizacji, obejmującej nowe nasadzenia, wymianę nawierzchni i elementów wyposażenia oraz budowę ścieżki rowerowej w części północnej. W 2020 r. w ramach budżetu obywatelskiego odnowiono także boczne schody i uporządkowano roślinność rosnącą na skarpie.
Z tarasu widokowego przed Zamkiem rozciąga się przepiękna panorama, której oś widokową stanowi Kanał Piaseczyński. Oś ta jest podstawą dla geometrycznego układu całego założenia. U podnóża skarpy krzyżuje się z nią aleja Hopfera, obsadzona szpalerami drzew, stanowiąca przedłużenie alei Łazienek Królewskich. Z korony skarpy centralnie rozchodzą się na dwie strony wspaniałe granitowe schody, co dodatkowo podkreśla osiowość układu i nadaje mu jeszcze bardziej reprezentacyjny charakter.
Prowadzą one na mniejszy prostokątny taras z nawierzchnią z płyt ułożonych w geometryczny wzór, skąd następnie szerokie schody schodzą na znacznie większy taras dolny, także wyłożony płytami. Geometryczny układ Parku Agrykola podkreślają tu symetrycznie rozmieszczone kwadratowe elementy kompozycyjne, będące formą parteru ozdobnego. Są to dwie fontanny otoczone kwadratowymi trawnikami gazonowymi oraz kwietniki na planie kwadratu, z wyróżniającym się rysunkiem florystycznym.
W przeciwieństwie do gęstego zadrzewienia na stoku skarpy w dolnej części w Parku dominują zielone połacie zadbanych trawników, szczególnie po stronie północnej. Od ul. Agrykoli znajdują się także luźne nasadzenia grup krzewów i drzew, które tworzą tu bardziej kameralne zakątki. W kompozycji Parku Agrykoli zdołano zachować harmonijne przejście z reprezentacyjnej formy barokowej do części o charakterze utylitarnym – spacerowym i sportowym.
Kanał Piaseczyński w jesiennej odsłonie.
Obecnie Kanał Piaseczyński nie jest częścią Parku Agrykoli, lecz nie sposób o nim nie wspomnieć. Położony w centralnej części założenia, na osi widokowej górującego Zamku Ujazdowskiego, wpływa na niepowtarzalność tego miejsca. Jest to zabytkowy sztuczny ciek, o zgeometryzowanym kształcie, długości 820 m i szerokości 25 m, wyłożony płytami betonowymi. Powstał w okresie baroku, wzorowany na kanale w Wersalu. Swego czasu był drugim co do wielkości założeniem wodnym w Europie, znajdującym się na osi ogrodowej rezydencji. Obecnie łączy się z układem wodnym Łazienek Królewskich i przecięty dalej ul. Myśliwiecką, kończy się na wysokości ul. Czerniakowskiej, przy Porcie Czerniakowskim na Wiśle.
Wodny element dekoracyjny w Parku stanowią dwie symetrycznie ustawione fontanny, widoczne na reprezentacyjnym dolnym tarasie pomiędzy szachownicą prostokątnych dekoracyjnych gazonów (ozdobnych trawników).
Ukształtowanie terenu parkowego wynika ściśle z jego położenia na skarpie wiślanej. W przeciwieństwie do Parku Kazimierzowskiego po zboczach skarpy w Parku Agrykoli nie ma poprowadzonych ścieżek, są za to schody – reprezentacyjne w części środkowej oraz boczne od strony Trasy Łazienkowskiej. Wysokość skarpy wynosi tu ponad 22 m.
Skarpa, na której znajdują się efektowne schody, jest bujnie obsadzona roślinnością drzewiastą, wśród której dominują klony pospolite i robinie białe.
W Parku spotkamy głównie gatunki liściaste:
Na tle drzew na skarpie szczególnie wyróżniają się oliwniki wąskolistne o srebrzystym ulistnieniu i rozłożystym pokroju. Uwagę przyciągają zwłaszcza okazy rosnące po bokach środkowego tarasu, o malowniczo pokładających się grubych pędach. Natomiast kasztanowce spotkamy rosnące obustronnie wzdłuż alei Hopfera, biegnącej w poprzek osi widokowej.
Taki zestaw gatunków, o przebarwiających się na złoto i pomarańczowo liściach, zapewnia fantastyczną kolorystykę Parku jesienią.
U podnóża skarpy parkowej kompozycje uzupełniają skupiska krzewów z gatunków:
W Parku rosną też licznie drzewa owocowe:
Wiosną to właśnie one gwarantują zjawiskową oprawę wizualną Parku. Szczególnie urokliwe są jabłonie ozdobne o różowych kwiatach i bordowych liściach, rosnące przy schodach prowadzących na górny taras oraz z prawej strony dolnego tarasu. Pięknie też kwitną wiśnie piłkowane, posadzone w trzech skupiskach nieopodal placu zabaw.
Wspaniałe wrażenie robią wtedy również krokusy, corocznie sadzone na trawnikach parkowych, gdy wczesną wiosną ożywiają je różnobarwnymi kwiatami.
Na ozdobnych, kwadratowych kwietnikach zlokalizowanych na dolnym tarasie, obok szachownicy ozdobnych gazonów, oprócz roślin cebulowych i dwuletnich odnajdziemy też gatunki roślin sezonowych. Każdy nowy sezon przynosi nowe kompozycje kwiatowe starannie przygotowane przez warszawskich ogrodników.
Park jest cenną przyrodniczo ostoją dla wielu zwierząt. Na jego terenie postawiono ponad 40 budek lęgowych. Najliczniej gniazdują w nich:
Budki mogą zasiedlać również wiewiórki pospolite (Sciurus vulgaris) i czasem pszczoły (Apoidea, Apiforme).
Tereny parkowe stanowią ważną część korytarza ekologicznego, łącząc się poprzez Kanał Piaseczyński z Wisłą. Dzięki specjalnym tratwom pływającym na kanale licznie gniazdują tu łyski zwyczajne (Fulica atra). Ponadto w ramach programu #Szuwar Warszawski założona została tu pływająca wyspa obsadzona wyłącznie rodzimymi gatunkami roślin, na której odpoczywają:
Na wyspie znajdują schronienie także rzadko występujące żaby zielone (Rana esculenta).
Coroczną atrakcją jest wyprowadzanie lęgów do Wisły przez nurogęsi. Na matki z młodymi czyhają liczne pułapki i przeszkody urbanistyczne, w tym przejście przez ulicę. W pomoc angażują się pracownicy Zarządu Zieleni m.st. Warszawy i służb miejskich oraz sami mieszkańcy. Więcej o tej akcji przeczytasz w naszej zakładce Bioróżnorodność – co robimy na co dzień.
Jednym z charakterystycznych elementów Kanału i parku, są wędrujące nurogęsi.
Ukształtowanie terenu i lokalizacja na szczycie skarpy sprawiają, że reprezentacyjny Zamek Ujazdowski jest dobrze widoczny także z miejsc położonych poniżej. Odpoczynek przy pełnych wdzięku sceneriach zapewniają licznie porozstawiane ławki, tłumnie okupowane w trakcie organizowanych w Parku imprez. Wieczorem oświetlenie w Parku zapewniają wysokie lampy. Wszystkie elementy wyposażenia utrzymane są tu w nowoczesnej, prostej stylistyce.
W obrębie samego Parku możliwości spacerowe są niewielkie, zapewnia je za to płynne połączenie komunikacyjne z pobliskimi terenami zieleni: Parkiem Tadeusza Mazowieckiego, alejkami wzdłuż Kanału Piaseczyńskiego oraz Łazienkami Królewskimi.
Na szczególną uwagę zasługuje również ul. Agrykola – malowniczo biegnąca wąwozem wśród drzew, na stałe wyłączona z ruchu samochodowego. Jest miejscem tłumnie odwiedzanym przez warszawiaków w trakcie spacerów, joggingu czy przejażdżek rowerem. Ciekawostką są usytuowane wzdłuż zabytkowe latarnie gazowe z XIX w., które od 1856 r. po dziś dzień zapala i gasi latarnik.
Tereny WCSM „Agrykola”, bezpośrednio sąsiadujące z Parkiem po drugiej stronie alei Hopfera, prezentują bardzo bogatą ofertę aktywności sportowych. Wśród drzew znajdziemy tu otoczone wysoką siatką boiska do koszykówki i piłki nożnej oraz korty tenisowe. Są też zdroje wodne oraz szafki na odzież z przebieralnią, postawione w ramach Budżetu Obywatelskiego z 2018 r. Z drugiej strony Kanału znajduje się ogrodzony stadion sportowy.
Ponadto od lat w Parku Agrykoli organizowane są przeróżne wydarzenia plenerowe, na które wstęp jest zawsze darmowy. Cieszą się dużą popularnością wśród warszawiaków i stanowią ważne miejsce na mapie corocznych wydarzeń kulturowych w stolicy.
W Parku Agrykoli znajduje się unikatowe i oryginalne miejsce dedykowane najmłodszym warszawiakom. Jest to Plac Zabaw Władysława Świętego, ufundowany w 2017 r. przez Ambasadę Węgier jako zwieńczenie obchodów Roku Kultury Węgierskiej w Polsce. Niecodzienne kolorowe drewniane zabawki z budapeszteńskiej pracowni Boldizsára Kő prezentują ważne postaci wspólnej historii węgiersko-polskiej, używając przy tym znanych symboli tysiącletniej przyjaźni. Na placu są też tablice, z których można wyczytać o wspólnych dziejach obu narodów.
Nieopodal ozdobnego parteru, w części od strony ul. Agrykoli, odnajdziemy wysoki, ostrokanciasty obelisk, zaprojektowany przez małżeństwo znanych architektów – Ewę i Stefana Kuryłowiczów. Upamiętnia on mszę świętą, którą 9 czerwca 1991 r. w Parku Agrykoli odprawił Jan Paweł II w trakcie swojej IV pielgrzymki papieskiej do Polski, pierwszej po upadku komunizmu.
Między XVI a XVIII w., w miejscu dzisiejszego Parku Agrykola, mieścił się zwierzyniec rezydencji dworskiej Ujazdowa. Dwór był wielokrotnie przebudowywany. Za czasów Zygmunta III Wazy Ujazdów stał się wspaniałą, wczesnobarokową rezydencją z reprezentacyjnymi ogrodami na koronie skarpy. Zwierzyniec zajmował wówczas znacznie większą powierzchnię, był urozmaicony sadzawkami, pełen różnych zwierząt.
Największe przemiany urbanistyczne okolic działy się za panowania Augusta II Mocnego oraz później pod rządami Stanisława Augusta Poniatowskiego. Kluczowymi przekształceniami dla tego terenu były budowa Kanału Piaseczyńskiego oraz wytyczenie alei kasztanowej łączącej z Łazienkami Królewskimi. Oba elementy istnieją współcześnie.
Przez kolejne lata tereny przyszłego Parku Agrykoli pozostawały niezagospodarowane i przedzielone murem.
W pierwotnej formie Park Agrykola został założony w latach 1903–1904, wg projektu Waleriana Kronenberga. Rozciągał się do ul. Myśliwieckiej, na terenach o łącznej powierzchni 14 ha. Park – wówczas o funkcji spacerowej i wystawowej – stanowił głównie miejsce wystaw rolniczych, do czasu gdy w 1908 r. został siedzibą Warszawskiego Koła Sportowego. Odtąd stał się centrum sportu i wychowania fizycznego Warszawy. Jeszcze przed I wojną światową powstały tu pierwsze w Warszawie boisko, tor lekkoatletyczny oraz korty tenisowe. W latach 1921–1930 do Parku przychodziły tłumy warszawiaków, by na trybunach kibicować w zawodach sportowych. Gdy w 1930 r. Agrykolę przejęło Kuratorium Warszawskie, została przemianowana na Szkolny Park Sportowy im. Jana III Sobieskiego. Wybudowano wtedy dwa tory saneczkowe oraz skocznię narciarską (!) od strony ul. Agrykoli.
Po wojnie powrócono do starej nazwy, ale Park dalej służył za główny ośrodek sportowy dla warszawskiej młodzieży. Powstały nowe boiska do koszykówki i siatkówki oraz basen kąpielowy. Zimą Kanał Piaseczyński służył łyżwiarzom i hokeistom. Dziś trudno w to uwierzyć, ale w latach 60. XX w. w Parku odbywały się turnieje szkolnych drużyn hokeja na lodzie, zawody w łyżwiarstwie szybkim i narciarstwie klasycznym. W międzyczasie zniszczony wojną Zamek Ujazdowski został rozebrany.
Rejestr zabytków (Park Agrykola, wpis nr 168/2 z dn. 1.07.1965 r.); Pomnik historii „Warszawa – historyczny zespół miasta z traktem królewskim i Wilanowem” (Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 8.09.1994 r.).
Ochroną konserwatorską objęte są także Kanał Piaseczyński, założenie urbanistyczne ulicy Agrykola oraz pozostałości Zamku Ujazdowskiego.
Nazwa: Park Agrykola (Łazienki Północne)
Lokalizacja: Ujazdów – dzielnica Śródmieście; zobacz na mapie
Godziny otwarcia: całodobowy
Powierzchnia: 4,74 ha
Styl: mieszany (elementy barokowe i naturalistyczne)
Okres powstania: 1903–1904 jako park sportowy i wystawowy, od 1972 r. w formie obecnej
Ochrona konserwatorska: tak
