SZUKAJ
Link skopiowany
Park Promenada – sielski raj dla spacerowiczów. To jedno z ulubionych miejsc mieszkańców Mokotowa, które zapewnia „ucieczkę za miasto” bez konieczności opuszczania jego granic. Rozległe trawniki przedzielone siecią alejek spacerowych sprawiają, że jest on chętnie wybierany na spacery z dziećmi i psami przez cały rok. Latem to raj dla piknikowiczów. Wędrując alejkami spacerowymi w cieniu drzew, kompletnie zapominamy, że znajdujemy się w środku zabieganej metropolii.
W trakcie II wojny światowej Pałac Szustra został spalony, zaś park i jego zabudowa kompletnie zdewastowane. Tereny parkowe odbudowano ok. 1955 r., wg projektu Elżbiety Jankowskiej. Połączono je wtedy z pobliskimi terenami zieleni przy stawie-gliniance, tworząc nowy park o nazwie Morskie Oko. Obecnie teren ten funkcjonuje jako zespół parkowy Promenada-Morskie Oko.
Kompozycja Parku nawiązuje do jej pierwotnego krajobrazowego układu. Alejki parkowe poprowadzone są swobodnie po szerokich łukach lub równolegle do przebiegu skarpy, w części centralnej oplatają dwa połączone ze sobą stawy o nieregularnym kształcie. Roślinność rozmieszczona jest wzdłuż tras spacerowych w dużych zwartych masywach lub w luźnych grupach różnogatunkowych drzew na trawnikach przy skrzyżowaniu dróg. Na skarpie rozciągają się otwarte przestrzenie trawników, na których posadzono kępy drzew i krzewów.
Już w XVIII w. dawne założenie ogrodowe Izabeli z Czartoryskich wpisane było przestrzennie w skarpę wiślaną. Zróżnicowane ukształtowanie terenu charakteryzuje obszar Parku także współcześnie. Nieznacznie pofalowany teren od ul. Belwederskiej w zachodniej części zaczyna już wyraźnie się podnosić i dochodzi do wznoszącej się ok. 10 m wyżej korony skarpy, na której usytuowany jest m.in. Pałac Szustrów. Urozmaicona rzeźba terenu pozwala w pełni wykorzystać potencjał spacerowy Parku.
Centrum części dolnej Parku Promenady zajmują dwa połączone ze sobą stawy o nieregularnym kształcie i umocnionych brzegach, przedzielone niewyróżniającym się mostkiem. Większy, o nazwie „Staw Promenada”, zajmuje powierzchnię ok. 0,5 ha, mniejszy, bezimienny – w formie szerokiego, krętego strumienia – niecały 0,1 ha.
Park Promenada leży u podnóża skarpy wiślanej oraz częściowo na jej koronie i zboczach. Od wschodu jest ograniczony ul. Belwederską, od południa – mniej ruchliwą ul. Promenada, wzdłuż której zlokalizowana jest zwarta niska zabudowa mieszkalno-usługowa zakończona skwerem Gwiazdą Polski. Od strony zachodniej nad Parkiem wznoszą się pojedyncze budynki, bloki mieszkalne, zabytkowa kaplica grobowa rodziny Szustrów oraz odbudowany w stylu neogotyckim Pałac Szustra (obecnie siedziba Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego) z niewielkim ogrodem – kończącym się przy ul. Puławskiej. Znajdują się tam zabudowania będące świadectwem dawnego układu sentymentalnego założenia krajobrazowego – Domek Mauretański (in. Glorieta Flamandzka), gołębnik z bramą (in. gotycka wieża) i Domek Murgrabiego. Północną granicę Parku wyznacza natomiast odgrodzone międzywojenne osiedle mieszkaniowe Kolonia Grottgera, w skład którego wchodzi też szkoła podstawowa. Park Promenada swobodnie łączy się przestrzennie alejami spacerowymi z rozciągającym się obok na całą skarpę parkiem Morskie Oko. W park Morskie Oko przechodzi on w pasie usytuowanym pomiędzy szkołą a skarpą wiślaną, na której górują wysokie bloki mieszkalne znajdujące się na końcu ul. Dworkowej.
Obszar parkowy jest nieogrodzony i dostępny przez całą dobę. Liczne wejścia do Parku znajdują się od ul. Belwederskiej i Promenada. Od północy są też dwa wejścia, które kilkoma schodkami prowadzą pomiędzy bloki przy ul. Grottgera. Ponadto do Parku Promenada można się dostać długimi wąskimi schodami zaczynającymi się na końcu ul. Belgijskiej oraz alejami spacerowymi, w które przechodzą ul. Morskie Oko i ul. Smetany.
Park Promenada to przestrzeń przyjazna dla różnych grup użytkowników.
Pomimo iż Park Promenada znajduje się w miejscu XVIII-wiecznego założenia pałacowo-ogrodowego, rosną w nim stosunkowo młode drzewa, gdyż w czasie II wojny światowej wycięty został prawie cały drzewostan. Pojedyncze okazy starodrzewu zachowały się jedynie w górnej części, wokół Pałacu Szustra. Można zobaczyć tam 6 pomników przyrody – okazałych dębów szypułkowych. Większość drzew rosnących w Parku pochodzi więc głównie z lat 60. XX w. Znajdziemy tu także młode egzemplarze z nasadzeń uzupełniających prowadzonych w ostatnich latach.
W Parku występują praktycznie wyłącznie drzewa gatunków liściastych, rosnące w skupiskach po kilka sztuk danego rodzaju. Spotkamy tu:
Ozdobą większego z dwóch zbiorników wodnych (zwanego Stawem Promenada) są wierzby płaczące, które malowniczo zwieszają swe gałęzie ku wodzie. Nieopodal rośnie również okaz lipy drobnolistnej, mający status pomnika przyrody. Drugi pomnik przyrody – dąb szypułkowy – rośnie przy alejce im. Ślesińskiej, przed Pałacem Szustra. Z drugiej strony, od ul. Puławskiej, do zabytkowego pałacyku prowadzi aleja obsadzona podwójnymi rzędami lip dwóch gatunków: krymskiej i srebrzystej, zaś przed samym budynkiem znajduje się rabata różana otoczona szpalerem jesionów wyniosłych. Na uwagę zasługuje też szpaler jabłoni ozdobnych, zjawiskowo kwitnących na różowo wczesną wiosną, rosnących w pobliżu większego zbiornika wodnego.
W Parku rosną – także w skupiskach – krzewy, głównie gatunki liściaste, takie jak:
Spośród krzewów iglastych spotkamy tu:
Obecność dużego stawu oraz sąsiedztwo Parku Morskie Oko sprawiają, że jest to miejsce atrakcyjne dla każdego obserwatora przyrody, zwłaszcza ptaków.
Z powodu gęstego zadrzewienia przeważają tu gatunki parkowe i leśne, takie jak:
Nad wodą najłatwiej zaobserwować gatunki związane z tym środowiskiem, czyli krzyżówki (Anas platyrhynchos), łyski (Fulica atra) i mewy śmieszki (Chroicocephalus ridibundus). Przy odrobinie szczęścia, zwłaszcza wiosną, natrafić można na nurogęś (Mergus merganser), mandarynkę (Aix galericulata) czy świstuna (Mareca penelope).
Intymny charakter Parku sprzyja obecności drobnych ssaków, takich jak wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris), jeż (Erinaceus europaeus) czy myszarka leśna (Apodemus flavicollis) z czarną pręgą na grzbiecie.
W Parku Promenada zaaranżowano tzw. dzikie strefy, sprzyjające utrzymaniu bioróżnorodności. Na skarpie i pod koronami drzew ograniczane jest koszenie trawników, w dolnej części Parku utworzono całą enklawę dla zwierząt, wygradzając teren wokół krzewów uschniętymi gałęziami. Na całym terenie odnajdziemy też celowo pozostawione spróchniałe kłody drzew. Te tzw. elementy habitatowe służą za kryjówki dla dzikiej fauny, która zawędruje do Parku. W pniakach mogą się schronić i zimować pajęczaki i inne bezkręgowce, płazy oraz gryzonie. Skupiska gałęzi natomiast to schronienie dla myszy polnych i nornic, jeży oraz żab i ślimaków. Warto zwrócić na nie uwagę – to niepozorne, a bardzo ważne narzędzia ochrony bioróżnorodności i przyrody w mieście.
Raj dla spacerowiczów
Jak sama nazwa wskazuje, Park Promenada to przede wszystkim park spacerowy. Długie wędrówki wśród drzew gwarantuje gęsta sieć ścieżek. Szczególnie urokliwe są te wiodące wzdłuż stawów. Komfort przechadzek zapewniają przeznaczone do odpoczynku drewniane ławki, zaś wieczorem – wysokie lampy ogrodowe. Główne alejki noszą imię polskich artystek, rzeźbiarek: Aliny Szapocznikow, Barbary Zbrożyny, Ludwiki Nitschowej, Katarzyny Kobro i Aliny Ślesińskiej oraz Marii Jaremy. Park jest bardzo chętnie odwiedzany również przez właścicieli psów razem z ich czworonogami. Ponadto na skarpie, w pasie zieleni łączącym Park Morskie Oko z Parkiem Promenada, znajduje się strefa z urządzeniami Street Workout.
Rozległe przestrzenie trawnikowe sprawiają, że Park Promenada jest rajem piknikowym mieszkańców Warszawy. Latem pomiędzy drzewami można spotkać tu rzesze warszawiaków spędzających leniwe popołudnia, relaksujących się na kocyku z książką w ręku lub cieszących się towarzystwem przyjaciół i bliskich. Położenie Parku na skarpie i liczne zadrzewienia sprawiają, że otoczeni naturą kompletnie zapominamy o tym, iż znajdujemy się w środku metropolii. To taka „ucieczka za miasto”, ale bez konieczności wyjazdu poza jego granice.
W Parku bywają też organizowane zajęcia plenerowe, np. joga oraz letnie koncerty muzyczne. Ponadto w części położonej przy ul. Belwederskiej znajduje się niewielki, otoczony niskim ogrodzeniem plac zabaw dla dzieci. Drugi, kameralny plac zabaw, ukryty za żywopłotem, zlokalizowany jest także w części górnej, po drugiej stronie Pałacu Szustra. Obok niego założono również niewielki ogródek społeczny, wyposażony w inspekty (skrzynie do sadzenia warzyw).
Miejsca pamięci
Przy wejściu do Parku, na rogu ul. Promenady i Belwederskiej, znajduje się grupa głazów narzutowych, upamiętniająca wydarzenia Powstania Warszawskiego. To w tych okolicach mieściła się reduta Armii Krajowej Magnet Bruhn Werke – „strategiczny punkt powstania bohatersko broniony przez kompanię 02 Withala wspieraną przez kompanię B3 oraz grupę art Granat dyw. Ułanów Jeleń”, jak czytamy na tablicy pamiątkowej. Jeden z głazów, czerwonoszary granitoid, ma status pomnika przyrody.
W części Parku położonej na skarpie, w okolicach ul. Smetany, znajduje się także bardzo przejmująca tablica projektu Karola Tchorka, upamiętniająca tragiczne wydarzenia z sierpnia 1944 r., gdy na tyłach ul. Dworkowej hitlerowcy rozstrzelali grupę małych dzieci, w wieku od 5 do 10 lat.
Na terenie parkowym od ul. Puławskiej odnajdziemy także Pomnik Jana Matejki projektu Mariana Koniecznego.
Współczesny Park założono na terenie dawnej posiadłości Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej z II poł. XVIII w. Był to niewielki klasycystyczny pałacyk zaprojektowany przez Efraima Schrögera, z geometrycznym ogrodem użytkowym przed frontem oraz wspaniałym ogrodem angielsko-chińskim leżącym na zboczach i u podnóża skarpy wiślanej, projektu Szymona Bogumiła Zuga, Godfryda Simona, Jana Chrystiana Schucha i Karola Barthla. Romantyczny ogród wzorowano m.in. na „Nowej Heloizie” J.J. Rousseau. Izabela nazywała go „mon coteau”, czyli z francuskiego „moje wzgórze”. Część podskarpowa rozplanowana była jako dzika promenada. Kręte drogi poprowadzono wśród gęstych naturalnych zadrzewień. Urządzono duży staw z wyspami, które połączono mostkami, oraz szerokie otwarte przestrzenie łąk. Tak swobodnie i naturalnie ukształtowany ogród zdobiły altany, chatki, szałas indiański i holendernia. Nazywany w tamtych czasach również Ogrodem Mokotowskim lub Ogrodem w Mokotowie, znany był ze swej pięknej aranżacji. O malowniczości założenia świadczy fakt, że, obok Łazienek Królewskich, był jednym z częściej malowanych tematów znanego malarza tamtych czasów, Zygmunta Vogla.
W roku 1845 r., gdy właścicielem rezydencji został litograf Franciszek Szuster, pałacyk został zaadaptowany na dochodowe letnisko, przy zachowaniu wtedy jeszcze pierwotnego układu ogrodu. Przed I wojną światową dolna część Parku została wydzierżawiona Marianowi Jungowi, przedsiębiorcy, który romantyczny park krajobrazowy przekształcił w kompleks rozrywkowy. Powstał ogród publiczny o nazwie „Promenada”, gdzie urządzano zabawy ludowe, tańce i widowiska na wolnym powietrzu. Mieściła się tu również restauracja. Było to znamienite miejsce rozrywkowe w przedwojennej Warszawie. Obecna nazwa Parku jest nawiązaniem właśnie do tego okresu. Teren zieleni wokół pałacyku funkcjonował natomiast jako park Szustra.
Rejestr zabytków (park Promenada-Morskie Oko, wpis nr 454/1 z dn. 1.07.1965 r. i decyzja z dn. 30.12.2002 r. uściślająca granice ochrony); gminna ewidencja zabytków (Park Promenada, wpis z dn. 1.01.1984 r.). Obie formy ochrony dotyczą zespołu parkowego Park Promenada-Morskie Oko.
Ochroną konserwatorską objęte są także: Pałac Szustra, Domek Mauretański, gołębnik z bramą, Domek Murgrabiego oraz Mauzoleum Szustrów.
