Park Powstańców Warszawy

Park Powstańców Warszawy – park krajobrazowy i miejsce pamięci na Woli. Park jest ważnym punktem na historycznej mapie Warszawy – znajduje się tu m.in. Izba Pamięci oraz pomnik Polegli Niepokonani przy Cmentarzu Powstańców Warszawy, przy którym co roku 1 sierpnia odbywają się obchody wybuchu Powstania Warszawskiego.

Teren parku

Park Powstańców Warszawy został wydzielony w latach 60. XX w. z terenu sąsiedniego Cmentarza Powstańców Warszawy, największej stołecznej nekropolii wojennej, której uroczyste otwarcie odbyło się 29 listopada 1945 r. (w 2012 r. wpisana została do rejestru zabytków). Spoczywają tu szczątki ok. 104 tys. osób – głównie poległych podczas Powstania Warszawskiego, spośród których 80% to cywile. Władze PRL przez dziesięciolecia oficjalnie nie wspominały o istnieniu tej wolskiej nekropolii, nie odbywały się tam uroczystości rocznicowe, a cmentarz był zaniedbany. Lepszy czas dla tego ważnego na mapie stolicy miejsca nastał pod koniec lat 90.

Park ten, znajdujący się między ulicami Wolską, Redutową i Cmentarzem Powstańców Warszawy, zaprojektował Kazimierz Kozłowski. Główna aleja parkowa jest obsadzona barwnymi grupami krzewów liściastych. Ta swoista oś architektoniczno-krajobrazowa powstała według projektu Romualda Gutta i Aliny Scholtzówny, a opracowana została przez Edwarda Gogola i Tadeusza Wyrzykowskiego. Prowadzi ona do pomnika Polegli Niepokonani, znajdującego się na Cmentarzu Powstańców Warszawy i kontrastuje z pozostałymi częściami parku, które mają charakter czysto krajobrazowy.

Pamiętajmy, że choć Park jest ważnym na historycznej mapie Warszawy miejscem pamięci, to jednocześnie przestrzeń parkowa pełni funkcję wypoczynkową i rekreacyjną oferującą mieszkańcom wytchnienie wśród zieleni od wielkomiejskiego zgiełku. Znajdziemy tu plac zabaw, siłownię plenerową oraz leżaki umieszczone na rozległej polanie. W 2019 r. ustawiliśmy na tym terenie parkowym 37 Ławek Warszawskich.

Główna aleja parkowa jest obsadzona barwnymi grupami krzewów liściastych.

Flora

W drzewostanie parku dominują klony i jesiony. Licznie pojawiają się także lipy oraz kasztanowce. Najbardziej charakterystycznym drzewem na terenie parku jest topola biała o obwodzie pnia przekraczającym 477 cm. Drzewo to, stanowiące ważny element przestrzenno-kompozycyjny parku, znajduje się przed południowym wejściem do budynku Izby Pamięci. Ponadto pośrodku parku, w pobliżu placu zabaw, rosną bardzo stare orzechy włoskie o znacznych rozmiarach. Jeden z orzechów został wygrodzony warkoczem z chrustu. Takie naturalne konstrukcje ograniczają dostęp do cennych drzew oraz dają schronienie całej gamie zwierząt.

Drzewem o wyjątkowej symbolice jest Drzewo Pamięci, dąb błotny, posadzony 1 sierpnia 2020 r. podczas uroczystych obchodów 76. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Dąb przypomina o oddaniu żołnierzy i wszystkich poległych mieszkańców Warszawy. W jego korzeniach został umieszczony akt erekcyjny budowy Izby Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy.

Budynek Izby Pamięci otworzono w październiku 2020 r. Teren wokół Izby Pamięci i Pomnika Matki został obsadzony wielogatunkową rabatą składającą się z krzewów i bylin takich jak: trzmielina, irga, żurawka, bodziszek, glechoma, zawilec, runianka, ciemiernik. Odmiany roślin kwitnących zostały tak dobrane by pojawiające się kwiaty miały kolor biały lub czerwony.

Na zboczu skarpy, pod pomnikiem Polegli Niepokonani znajduje się różanka w kolorystyce biało-czerwonej. Górne piętro różanki porasta biała róża okrywowa. Dolne piętro to mix róży wielkokwiatowej i róży okrywowej, dzięki czemu powstała rabata 3D, czyli zróżnicowana pod względem wysokości.

W parku wydzieliliśmy strefy, gdzie prace ogrodnicze, takie jak koszenie czy grabienie, są mniej intensywne. To teren pomiędzy murem cmentarza a główną aleją żwirową. Miejscem pozostawionym bez większych ingerencji jest także skarpa przy Stawie Wolskim gęsto porośnięta drzewami – zabezpieczona przed użytkowaniem poprzez ułożone warkocze z chrustu.

Między ul. Sowińskiego a Cmentarzem Powstańców Warszawy znajduje się Staw Wolski, w którym można znaleźć różankę – rybę z gatunku chronionego. Co roku, jesienią, nasi specjaliści prowadzą w obrębie stawu prace konserwacyjne: koszone są porosty z lustra wody, usuwane ze skarp wiatrołomy i gałęzie, tak by dopływ do stawu był zachowany i by zapobiec obniżaniu się poziomu wody.

W ciągu ostatnich lat w parku zrealizowaliśmy kilka projektów z budżetu obywatelskiego, w ramach których posadziliśmy żywopłoty grabowe w alei głównej, krzewy i byliny wzdłuż ul. Wolskiej, jak również ponad 45 drzew.

Fauna

Pamiętając o skrzydlatych mieszkańcach parku powiesiliśmy na jego terenie budki dla ptaków (w tym sów) i nietoperzy, są tu również budki dla wiewiórek.

Historia parku

Umieszczony na szczycie kurhanu pomnik Polegli Niepokonani Gustawa Zemły z 1973 r. stanowi jeden z charakterystycznych elementów okolicy. Był pierwszym, monumentalnym pomnikiem Powstania Warszawskiego. Tablica informuje nas, że tu znajduje się „zbiorowa mogiła, w której złożono prochy 50 tys. mieszkańców stolicy i powstańców poległych i zamordowanych w czasie Powstania Warszawskiego 1944”. To tu odbywają się obchody rocznic wybuchu powstania. Otoczenie pomnika jest wyłożone oryginalną płaską kostką brukową z warszawskich ulic.

Na terenie parku znajduje się też pomnik Matki, odsłonięty w maju 2017 r. w czasie obchodów Dnia Matki. Jego autorem jest Łukasz Krupski. Rzeźba przedstawia kobietę trzymającą całun i jest zwrócona twarzą w stronę nekropolii. Na postumencie umieszczono słowo „Matka” w językach polskim, rosyjskim, niemieckim i hebrajskim. Pomnik powstał z inicjatywy Wandy Traczyk-Stawskiej ps. „Pączek”, uczestniczki Powstania Warszawskiego, stojącej na czele Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy.

Co roku w sierpniu w parku można zobaczyć wystawę plenerową pn. „Zachowajmy ich w pamięci”, poświęconą cywilnym ofiarom powstania, poległym lub zabitym podczas 63 dni walk w 1944 r. Na ponad 90 szklanych prostopadłościanach umieszczono ponad 50 tys. nazwisk. Wystawa powstała z inicjatywy Muzeum Powstania Warszawskiego. 5 sierpnia, co roku, w parku organizowany jest również Marsz Pamięci.