Udostępnij Link skopiowany

Park Morskie Oko – odpoczynek i rekreacja wśród pagórków i stawów. Utworzony powojennie z połączonych terenów historycznego Parku Promenada i niezagospodarowanych terenów wokół stawu Morskie Oko, dzisiaj funkcjonuje jako odrębny park o funkcji przede wszystkim rekreacyjnej. Zróżnicowany przestrzennie, dostarcza wiele możliwości na spędzanie wolnego czasu wśród drzew i zielonych trawników. Ozdoba Parku – głęboki zbiornik wodny – został nazwany Morskim Okiem przez mieszkańców powojennej Warszawy, gdyż, jak legenda głosi, jego – wówczas błękitna – barwa tafli wody na myśl przywodziła słynne tatrzańskie jezioro.

Teren parku

Dwa parki

Dzisiaj część Parku, która powstała dopiero po wojnie, funkcjonuje jako Park Morskie Oko, zaś historyczny teren zieleni wokół Pałacu Szustra i przedwojenna Promenada stanowią razem Park Promenadę. Parki są ze sobą swobodnie połączone. Spacerując, nie orientujemy się nawet, kiedy przeszliśmy z jednego Parku do drugiego. Dlatego też traktowane są one często jako zespół parkowy.

Układ kompozycyjny

Teren parkowy możemy podzielić przestrzennie na dwie części – górną, położoną na skarpie oraz dolną – rozciągającą się poniżej, której dominantą przestrzenną jest położony u podnóży skarpy staw Morskie Oko. Z jednej strony prowadzi do niego rozbudowany system schodów, z drugiej szeroka, okalająca go aleja. Układ ścieżek w Parku jest swobodny. Zieleń zaprojektowano w różnych formach przestrzennych. Od ul. Spacerowej dominuje zwarte i gęste zadrzewienie będące blokiem jednorodnej zieleni, dla którego przeciwwagą jest otwarte wnętrze parkowe z drugim, małym stawem.

Elementy wodne i ukształtowanie terenu

Park Morskie Oko położony jest na skarpie warszawskiej i na terenie podskarpia. Z tego też względu charakteryzuje go pagórkowata rzeźba terenu. Różnica wysokości między częścią górną a dolną wynosi ok. 18 m. Sercem Parku jest okrągły staw Morskie Oko, o powierzchni ok. 0,5 ha. Położony u stóp skarpy, głęboki, o stromych zboczach, jest najważniejszym elementem kompozycyjnym Parku. Oprócz niego w Parku znajduje się mniejszy, dolny zbiornik przy ul. Spacerowej – pozostałość po jednym z kilku rozlewisk. Zbiorniki te połączone są przez meandrujący strumień przechodzący w niewielką kaskadę.

Otoczenie parku

Aktualnie obszar Parku Morskie Oko obejmuje teren położony na skarpie wiślanej, jej zboczach oraz u podnóża, rozciągający się pomiędzy ulicami Puławską i Spacerową. Od północy jego granice wyznacza nierównomiernie rozłożona różnorodna zabudowa, porozdzielana siatką mniejszych uliczek. Z kolei od południa Park ogranicza w części dolnej ul. Zajączkowska i znajdujące się dalej międzywojenne osiedle mieszkaniowe Kolonia Grottgera, zaś w części górnej – ul. Dworkowa oraz usytuowane przy niej bloki mieszkalne z historyczną willą J. Poradowskiego (zwanym „Pałacykiem Żabą”). Pomiędzy nimi Park Morskie Oko, wzdłuż skarpy, płynnie przechodzi przestrzennie w sąsiadujący Park Promenadę. Obszar parkowy jest nieogrodzony i dostępny przez całą dobę. Liczne drogi prowadzą do niego praktycznie z każdej strony.

Flora

W Parku występują otwarte przestrzenie trawiaste z drzewami posadzonymi wzdłuż ciągów spacerowych oraz w grupach, które uzupełniają skupiska krzewów. Luźne zadrzewienia z czasem zwiększyły pokrycie terenu i utworzyły zawiązki ekosystemów leśnych.

W Parku dominują drzewa liściaste. Są to głównie gatunki takie jak:

• klon pospolity (Acer platanoides),
• klon jesionolistny (Acer negundo),
• klon jawor (Acer pseudoplatanus),
• jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), w tym odmiana ‘Jaspidea’,
• kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum),
• lipa krymska (Tilia ×euchlora),
• lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos),
• lipa drobnolistna (Tilia cordata),
• topola kanadyjska (Populus ×canadensis), odmiana ‘Robusta’,
• topola Simona (Populus simonii),
• dąb szypułkowy (Quercus robur),
• buk pospolity (Fagus sylvatica),
• wierzba płacząca (Salix xpendulina) ‘Chrysocoma’,
• sumak octowiec (Rhus typina),

w tym owocowe drzewa ozdobne:

• jabłoń (Malus),
• grusza pospolita (Pyrus pyraster),
• śliwa wiśniowa (Prunus cerasifera).

Podczas gdy w rejonie Parku przy ul. Puławskiej dominują lipy, wokół zbiornika Morskie Oko najliczniejsze są klony jesionolistne, zaś w części dolnej przeważają różne gatunki topól. Zarówno nad stawem Morskie Oko, jak i nad tym mniejszym, zlokalizowanym w części dolnej, rosną efektowne okazy wierzby płaczącej, z gałęziami malowniczo zwieszającymi się ku wodzie.

Na szczególną uwagę w Parku zasługują występujące tu owocowe drzewa ozdobne, które jako jedne z pierwszych zachwycają kwiatami wczesną wiosną. Duże skupiska jabłoni ozdobnych o różowych kwiatach znajdziemy od strony południowej. Z kolei w okolicach stawu Morskie Oko są to kwitnące na biało grusze i śliwy wiśniowe. W ostatnich latach dosadzono w Parku dodatkowe gatunki ozdobne w ramach Budżetu Obywatelskiego.

W okolicach stawu Morskie Oko można oglądać także drzewa iglaste i krzewy:

• świerk serbski (Picea omorika),
• świerk kłujący (Picea pungens),
• modrzew europejski (Larix decidua),
• modrzew eurojapoński (Larix ×marschlinsii),
• jałowiec Pfitzera (Juniperus ×pfitzeriana).

Na uwagę zasługują rosnące nad jego brzegiem bujnie rozrośnięte okazy jałowca Pfitzera. Wzrok przyciągają również grupy modrzewi, zwłaszcza dwa okazy rosnące nieco dalej, po obu stronach jednej ze ścieżek spacerowych.

Nad stawami zobaczyć można byliny nadwodne, wśród których dominują:

• pałka szerokolistna (Typha latifolia),
• sitowiec nadmorski (Bolboschoenus maritimus),
• karbieniec pospolity (Lycopus europaeus),
• uczep amerykański (Bidens frondosa).

Jak wykazała inwentaryzacja społeczna BioBlitz, przeprowadzona w 2019 r., roślinność wodna i przywodna obu stawów jest uboga. Jej rozwój utrudniają stromy brzeg górnego stawu, umocniony płytami betonowymi, i wyłożenie płytami stawu dolnego oraz ubite podłoże wokół zbiorników.

Fauna

Park jest lubiany przez ptaki. Naliczono ich tu ok. 60 gatunków, głównie związanych z terenami leśnymi i parkowymi. Dodatkowo obecność zbiorników wodnych przyciąga ptaki wodne: na żerowanie, odpoczynek i gniazdowanie. Rosnące w parku drzewa o miękkim drewnie, jak jesion, zwabiają na żerowanie także dzięcioły.

Najczęściej zaobserwować można gatunki:

• kaczka krzyżówka (Anas platyrhynchos),
• gołąb miejski (Columba livia forma urbana),
• gołąb grzywacz (Columba palumbus),
• łyski (Fulica atra),
• mewy śmieszki (Chroicocephalus ridibundus),
• sroki (Pica pica),
• kawki (Corvus monedula),
• gawrony (Corvus frugilegus),
• dzięcioł duży (Dendrocopos major),
• dzięcioł średni (Dendrocoptes medius).

Pośród ssaków najliczniejsze są tu wiewiórki (Sciurus vulgaris), jeże (Erinaceus roumanicus) oraz drobne gryzonie, w tym myszy polne (Apodemus agrarius), które można często spotkać zimą w okolicy stawu Morskie Oko. Swoje kryjówki mają tu też nietoperze: mroczki (Eptesicus sp.) i karliki (Pipistrellus sp.).

Staw zamieszkują różne gatunki ryb:

• karaś pospolity (Carassius carassius),
• lin (Tinca tinca),
• okoń (Perca fluviatilis),
• szczupak (Esox lucius)

oraz 2 obce gatunki:

• czebaczek amurski (Pseudorasbora parva),
• karaś srebrzysty (Carassiu gibelio).

Płazy występują nielicznie. Rzadko obserwuje się ropuchę zieloną (Bufotes viridis) i traszkę zwyczajną (Lissotriton vulgaris). Jak dotąd, nie spotkano w Parku żadnego przedstawiciela gadów.

Wśród owadów najliczniejsze są chrząszcze (Coleoptera) i trzmiele (Bombus sp.). Mniej jest motyli dziennych i nocnych (Lepidoptera) z powodu małej ilości roślin łąkowych. Nad wodą dość liczne są ważki (Odonata).

Dla dzikich mieszkańców

W części Parku przy ul. Zajączkowskiej odnajdziemy spróchniałe konary i karpy drzew, celowo pozostawione dla dzikiej fauny. W pniakach mogą się schronić i zimować pajęczaki i inne bezkręgowce, płazy oraz gryzonie. Skupiska gałęzi natomiast to kryjówka dla myszy polnych i nornic, jeży oraz żab i ślimaków. Są to tzw. elementy habitatowe – warto zwrócić na nie uwagę, gdyż, choć niepozorne, służą ochronie bioróżnorodności i przyrody w mieście.

Sposoby spędzania czasu

Rekreacja różne ma imię

W przeciwieństwie do sąsiadującego Parku Promenada, nastawionego głównie na spacerowanie, w Morskim Oku zapewniony jest szeroki wachlarz możliwości na spędzanie wolnego czasu. W części dolnej znajdują się dwa place zabaw, dla młodszych i starszych dzieci, stoły piknikowe i do gry w ping-ponga. Możemy tu również spróbować swoich sił na ogólnodostępnej ściance wspinaczkowej, która jest ogromną i rzadko spotykaną atrakcją.

Na terenach parkowych położonych powyżej, przy ul. Puławskiej, znajduje się jeszcze jeden plac zabaw, wydzielony niskim ogrodzeniem i osłonięty grupami krzewów oraz siłownia plenerowa.

Spacer i relaks nad wodą

Park Morskie Oko to także wciąż atrakcyjna przestrzeń do spacerowania. Główna aleja spacerowa, łącząca część górną z dolną, prowadzi wokół stawu Morskie Oko, zapewniając piękne widoki. Sam zbiornik wodny otoczony wianuszkiem drzew robi imponujące wrażenie, tym bardziej gdy podziwiamy go z góry. Swobodny układ ścieżek i rozmieszczone wzdłuż nich ławki gwarantują dogodne warunki do przechadzek, także po zmroku – dzięki wieczornemu oświetleniu. Szczególnie uroczy zakątek, osłonięty nasadzeniami krzewów. znajdziemy bezpośrednio przy dużym stawie.

W niżej położonych fragmentach Parku można też spotkać amatorów pikników. Najchętniej do relaksu na kocach wykorzystywane są dwa trawniki założone na łagodnie pochylonej skarpie, znajdujące się powyżej mniejszego zbiornika wodnego, przy ul. Spacerowej.

Miejsca pamięci

W Parku znajdziemy dwa pomniki upamiętniające wydarzenia Powstania Warszawskiego. Bezpośrednio przy ul. Puławskiej mieści się tablica poświęcona pamięci mieszkańców Mokotowa, którzy nieśli ofiarną pomoc żołnierzom Armii Krajowej w krwawych walkach o niepodległość w 1944 r. Natomiast nieco dalej, na końcu ul. Dworkowej, znajduje się 6-metrowy betonowy obelisk zaprojektowany przez Eugeniusza Ajewskiego. Jest to pomnik żołnierzy „Baszty”, którzy zginęli tragicznie, rozstrzelani przez Niemców, gdy błądząc kanałami, omyłkowo wyszli w pobliżu komendy niemieckiej żandarmerii, mieszczącej się wówczas przy ul. Dworkowej.

Historia parku

Dawne Glinianki

Brak jest dostępnych źródeł na temat dokładnych okoliczności powstania Parku Morskie Oko. Wiadomo, że jako kompleks zieleni zaczął funkcjonować dopiero po II wojnie światowej. Wcześniej połowicznie był to obszar, z którego pozyskiwano glinę do wyrobu cegieł. Z dawnej glinianki powstał staw nazywany Morskim Okiem, w nawiązaniu do tatrzańskiego jeziora. Jak widać na zdjęciach lotniczych z lat 30. XX w., glinianka już wtedy miała rozmiary dzisiejszego stawu. Park założono w trakcie odbudowy powojennej, ok. 1955 r., wg projektu Elżbiety Jankowskiej. Tereny zieleni wokół glinianki połączono wówczas z leżącą obok na skarpie wiślanej historyczną częścią dawnego ogrodu Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej, założonego jeszcze w XVIII w. – nazwą Morskie Oko objęto poza nowo zagospodarowanym terenem parkowym, również park przy Pałacu Szustra i Promenadę. W ten sposób utworzono nowy park o powierzchni 10,9 ha.

Ochrona konserwatorska

Rejestr zabytków (park Promenada-Morskie Oko, wpis nr 454/1 z dn. 1.07.1065 r. i decyzja z dn. 30.12.2002 r. uściślająca granice ochrony); gminna ewidencja zabytków (Park Promenada, wpis z dn. 1.01.1984 r.). Obie formy ochrony dotyczą zespołu parkowego Park Promenada-Morskie Oko.