Warszawskie Kompostowniki
Kształtujemy ekologiczne formy gospodarowania terenami zieleni w mieście. Uruchomiliśmy pilotażowy projekt kompostowania części pozyskanego materiału organicznego. W parkach powstają kompostowniki, w których liście, gałęzie czy skoszona trawa będą przerabiane na nawóz. Dzięki kompostowaniu materiału „na miejscu”, przywracany jest do lokalnego środowiska.
Równocześnie z budową kompostowników dążymy do zmniejszania ilości wywożonego z parków materiału powstającego w wyniku wykonywanych prac pielęgnacyjnych. Dlatego też ograniczana jest przestrzeń intensywnego koszenia oraz zmniejszana jest wielkość obszarów, z których usuwane są liście.
Obecnie na warszawskich terenach zieleni, którymi się opiekujemy rozstawionych jest 17 kompostowników, a z roku na rok będzie ich coraz więcej. Zakontraktowana firma dba o to, by proces kompostowania przebiegał zgodnie ze sztuką ogrodniczą. Zarząd Zieleni w kolejnych latach będzie podejmował kroki, by całą pozyskaną masę zieloną kompostować i zużywać „na miejscu”.
Czym jest kompostowanie?
To tlenowy proces w który bakterie, grzyby, bezkręgowce i inne pożyteczne organizmy rozkładają liście, odpadki kuchenne czy ogrodnicze w materię organiczną czyli kompost. Proces ten istnieje w przyrodzie od milionów lat i dzięki niemu możemy cieszyć się lasami, szczególnie tymi o charakterze pierwotnym.
Dlaczego kompostujemy?
Czy mogę przynieść swoje odpadki do kompostownika?
Założenie jest takie, aby kompostowniki były wykorzystywane tylko na potrzeby kompostowania materiału pochodzącego z danej przestrzeni. W ten sposób będziemy mogli łatwo zapanować nad procesem. Zachęcamy do budowania kompostowników w pobliżu miejsc Państwa zamieszkania.
Jaki jest cel projektu?
Jest to projekt pilotażowy i ma on przede wszystkich charakter edukacyjny. Stawiając kompostowniki w warszawskich parkach, chcemy przybliżać mieszkańcom ideę kompostowania i zachęcić do tworzenia własnych, np. w przydomowych ogródkach czy na działkach. Badania pokazują że pomiędzy 25% a 50% odpadów domowych może być przekompostowanych.
Więcej informacji o kompostowaniu: http://bujnawarszawa.pl/kompost/
Źródło: http://bujnawarszawa.pl/kompost/
Podczas ulew szczelnie zabudowane powierzchnie nie pozwalają wodzie wsiąkać, powodując ogromne kałuże na chodnikach i parkingach albo zalewając piwnice. Szansą na zagospodarowanie cennej wody opadowej i zmniejszenie problemu podtopień są ogrody deszczowe – szczelne zbiorniki w pojemniku lub gruncie, które poprzez odpowiednio dobrane warstwy roślin, mieszanki ziemi z piaskiem, piasku i żwiru, zatrzymują wodę deszczową w krajobrazie jednocześnie ją oczyszczając.
Dlaczego musimy zmienić podejście do zarządzania wodą opadową w mieście?
Gwałtowne zjawiska pogodowe będą pojawiać się coraz częściej
Każdy z nas może przypomnieć sobie podtopione piwnice, zalane ulice, olbrzymie korki i paraliż komunikacyjny miasta, brodzenie w wodzie w przejściach podziemnych, czy zamknięte z powodu gwałtownych opadów metro. Klimatolodzy pracujący nad długoterminowymi prognozami zmian pogody są zgodni, że zagrożenia klimatyczne będą narastać i pod względem intensywności i częstotliwości.
Szybkie odprowadzenie całej wody opadowej z miasta nie jest możliwe
Tradycyjne podejście do gospodarowania wodą deszczową polega na dążeniu do jak najszybszego odprowadzenie jej z posesji kanalizacją burzową. Jednak ponieważ deszcze stają się coraz intensywniejsze, musimy pogodzić się z tym, że nie ma możliwości zbudowania takiego systemu kanalizacji, który sprosta odprowadzeniu całej wody opadowej w trakcie zjawiska ekstremalnego. Żadnego miasta nie stać ani na taką inwestycję, ani na późniejsze jej utrzymywanie.
Rosnące uszczelnianie powierzchni zwiększa zagrożenie powodziowe
W obszarach naturalnych, nawet do 90% wody deszczowej pozostaje w krajobrazie, na który spada (wsiąka w grunt, zatrzymuje się na roślinach, odparowuje i zatrzymuje się w glebie).
Na terenach miejskich, szczelnie zabudowanych budynkami, ulicami, chodnikami, placami, parkingami, średnio aż 70% jest bezpowrotnie tracone poprzez wysokowydajne systemy kanalizacji. Wraz z rozwojem miasta i powstawaniem nowych osiedli coraz więcej terenów biologicznie czynnych zostaje utwardzonych i uszczelnionych.
Woda deszczowa to cenny zasób
Istotnym wyzwaniem, przed którym stoimy w Warszawie są fale upałów i długie okresy suszy. Woda deszczowa szybko spływająca po uszczelnionej powierzchni miasta, jest odprowadzana bezpośrednio do rzek, a wraz z nimi do morza. Spływając zbiera miejskie zanieczyszczenia, przyczyniając się do degradacji cieków, co uniemożliwia mieszkańcom ich rekreacyjne wykorzystanie. Miejskie rośliny cierpią z braku wody, wymagają kosztownego podlewania, by w pełni oferować nam swoje usługi (czyścić powietrze, zapewniać cień itp.). Brak dobrze funkcjonujących terenów zieleni, terenów podmokłych i zbiorników wodnych utrudnia mieszkańcom przetrwanie fal upałów, wpływając na znaczny wzrost średnich temperatur na terenach zurbanizowanych.
Odprowadzanie deszczówki i uszczelnianie terenu będzie wiązało się z opłatami
Zmiany w Prawie wodnym, które wejdą w życie w 2018 roku pokazują kierunek, w jakim będzie podążać zarządzanie wodami deszczowymi. Trzeba liczyć się z tym, że w przyszłości pojawią się opłaty za odprowadzanie wody deszczowej z działki, jak również za niszczenie, poprzez uszczelnianie, powierzchni biologicznie czynnej w mieście. Ponadto, jeśli nie podejmiemy działań zapobiegających ich skutkom, katastrofalne zjawiska pogodowe będą prowadzić do strat finansowych i majątkowych.
Zwiększenie retencji krajobrazowej jest kluczowe dla zdrowia mieszkańców
Tereny zieleni i wody poprawiają miejski mikroklimat, zmniejszają zanieczyszczenie powietrza i wpływają pozytywnie na zdrowie i bezpieczeństwo mieszkańców. Łagodzą skutki coraz bardziej dotkliwych fal upałów, zwiększając wilgotność powietrza nawet o 40% i zapobiegając tym samym ryzyku rozwoju alergii i innych chorób układu oddechowego. Dają możliwość regeneracji psychofizycznej. Roślinność oczyszcza wodę deszczową, przyczyniając się do ochrony wód powierzchniowych stanowiących atrakcyjne miejsce rekreacji.
Zrównoważone gospodarowanie wodami ma wpływ na jakość życia w mieście
Coraz bardziej powszechny i wyższy poziom edukacji mieszkańców miasta zwiększa ich oczekiwania co do jakości życia, która zależy od jakości miejskiego środowiska, bliskości terenów zieleni i zbiorników wodnych w mieście. Zrównoważone gospodarowanie wodami może zapewnić szereg usług ekosystemów i prowadzić do obniżenia kosztów funkcjonowania miasta. Błękitno-zielone rozwiązania niosą też coraz wyżej cenione wartości estetyczne i kulturowe dla mieszkańców. Warszawiacy coraz chętniej spędzają czas nad Wisłą, czy rewitalizowanymi zbiornikami powierzchniowymi, które stają się wizytówką miasta.
O czym warto pomyśleć kształtując przestrzeń osiedlową i modernizując otoczenie budynków?
Deweloperzy, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe czy też prywatni właściciele gruntów mają możliwość włączenia się w działania prowadzące do zwiększenia retencji krajobrazowej w mieście, czyli takiego kształtowania przestrzeni, które pozwoli na zatrzymywanie wody deszczowej w miejscu opadu tak długo jak to możliwe. Jak można to zrobić na etapie inwestycji i później, kształtując zieleń i zmieniając zagospodarowanie terenu osiedlowego?
Dobre praktyki zielono-błękitnej Infrastruktury
Ogrody deszczowe w gruncie i w pojemniku
Ogrodem deszczowym określa się nasadzenia roślin w gruncie bądź pojemniku, które usuwają zanieczyszczenia z przepływającej wody deszczowej zbieranej z powierzchni dróg, placów i dachów. Chociaż ogród deszczowy przypomina zwykły ogród, sadzone są w nim szczególnie rośliny hydrofitowe. Ich korzenie bądź kłącza zatrzymują zanieczyszczenia z pobranej przez siebie wody. Ogrody deszczowe można tworzyć przy budynkach, a ich wykonanie nie wymaga specjalistycznej wiedzy ani sprzętu.
Jeśli przy budynku nie ma dużo wolnego miejsca ani terenu zieleni do wykorzystania możemy zbudować ogród deszczowy w pojemniku, do którego odprowadzamy wodę bezpośrednio z rynny. Jak to zrobić, dowiecie się Państwo w broszurze instruktażowej oraz na filmie.
Gdy mamy teren zieleni do wykorzystania to możemy stworzyć izolowany ogród deszczowy w gruncie (patrz broszura i film instruktażowy) położone bliżej ściany budynku lub ogród deszczowy infiltrujący wodę do gruntu położony minimum 5 metrów od ściany budynku (patrz broszura i film instruktażowy).
Niecki retencyjne
Budowa niecki retencyjnej to najprostsza metoda gromadzenia i oczyszczania wody deszczowej. Niecka nie wymaga wypełniania jej wodą. Jest to zagłębienie terenu, wypełnione roślinnością̨ oczyszczającą wodę̨ i pokryte warstwą żwiru filtracyjnego, które ją dodatkowo podczyszczają. Niecka retencyjna jest rodzajem ogrodu deszczowego. Woda, którą oczyszczamy w niecce, nie jest doprowadzana bezpośrednio z dachów budynków, ale pochodzi ze spływu z terenów położonych powyżej niecki. Dlatego też najłatwiej budować je na działkach o zróżnicowanej powierzchni terenu. Na płaskiej powierzchni warto budować niecki wtedy, kiedy na przykład doprowadzimy do nich wodę z tarasów bądź dróg w naszym ogrodzie. Możemy wybudować dwa rodzaje niecek retencyjnych: proste, będące zagłębieniem terenu obsadzonego roślinnością z podłożem filtrującym wodę i przepuszczające wodę do gruntu lub niecki retencyjne wyściełane folią, połączone ze studzienką kontrolną.
Jak właściwie dobrać miejsce, zrobić wykop, czym wypełnić nieckę i jakie rośliny warto nasadzić dowiecie się Państwo w broszurze instruktażowej.
Stawy retencyjne
Stawy retencyjne mają podobne funkcje do niecek — oczyszczają wodę pochodzącą ze spływu powierzchniowego. Stawy retencyjne są bardzo zróżnicowane pod względem wielkości i kształtów: może to być zarówno niewielki zbiornik ogrodowy, jak wielkoprzestrzenny obiekt inżynierii wodnej. Im większy obiekt, tym bardziej skomplikowana budowa i zaawansowana wiedza. Jednak stworzenie niewielkiego, przydomowego stawu jest dość proste i przypomina budowę tradycyjnego stawu ogrodowego. W stawie retencyjnym możliwa jest hodowla ryb oraz obsadzenie go roślinami wodnymi i przywodnymi. Może znacząco uatrakcyjnić teren osiedla i zapewnić przyjazne miejsce wypoczynku w upalne dni.
Jak zlokalizować staw i jakimi roślinami go obsadzić dowiecie się Państwo z broszury informacyjnej.
Rozszczelnianie powierzchni i podłoża strukturalne
Usunięcie starego asfaltu, czy płyt chodnikowych, przywrócenie przepuszczalności zbitej (zagęszczonej), rozjechanej przez samochody glebie daje często spektakularny efekt zwiększenia jakości przestrzeni publicznej na podwórkach. Zdegradowana przestrzeń można zamienić w teren zieleni, który będzie korzystnie wpływał na mikroklimat i atrakcyjność podwórka. Rozszczelnianie pozwala też uratować cenne dla mieszkańców drzewa, których korzenie cierpią z powodu braku dostępu do wody i natlenienia. Wykorzystanie podłoży strukturalnych w miejsce zdegradowanej gleby, jako podbudowy ciągów pieszych, jezdnych i parkingów może znacząco poprawić żywotność drzew. Podłoża strukturalne pełnią ponadto rolę okresowych zbiorników wodnych pod powierzchnią terenu. Więcej na ten temat można przeczytać m.in. w artykule.
Stosowanie utwardzonych nawierzchni przepuszczalnych
Nawierzchnie przepuszczalne to prosty sposób na poprawę warunków wodnych w środowisku. Takie utwardzenie powierzchni terenu (miejsc parkingowych, chodników, ścieżek, dróg dojazdowych, czy przeciwpożarowych) zapewnia przesiąkanie wody deszczowej do podłoża oraz jej oczyszczanie przez glebę i rośliny. Są to na przykład nawierzchnie żwirowe i kamienne, trawiaste, ziemne, ale również nawierzchnie, na których pomiędzy płytami nieprzepuszczalnymi stosuje się przerwy dylatacyjne, a ich podbudowa wykonana jest z warstw żwiru i piasku.
Jak wykorzystać nawierzchnie przepuszczalne dostosowując je do sposobu użytkowania terenu można dowiedzieć się w broszurze informacyjnej.
Studzienki chłonne
Studzienki chłonne to urządzenia podziemne, które stosuje się w celu zatrzymania wody w krajobrazie lub gromadzenia jej do podlewania roślin, jeżeli nie mamy możliwości gromadzenia jej w zbiornikach wodnych. Lokalizujemy je minimum 6 metrów od budynku. Studzienki chłonne nie mają zdolności oczyszczania wody deszczowej. Dlatego jeżeli chcemy, by deszczówka doprowadzona do studni zawierała mniejszą ilość zanieczyszczeń, należy ją wstępnie oczyścić. Stosujemy w tym celu studzienki osadowe lub niecki retencyjne z roślinami, których korzenie posiadają umiejętność pochłaniania zanieczyszczeń. Studzienka chłonna w ogrodzie może być całkowicie niewidocznym elementem, schowanym pomiędzy nasadzeniami roślin ozdobnych. Jak wprowadzić takie rozwiązanie dowiecie się Państwo w broszurze informacyjnej.
Sadzenie drzew i krzewów, tworzenie terenów zieleni
Każda forma zagospodarowania przestrzeni przyczyniająca się do zachowania lub przywrócenia powierzchni biologicznie czynnej ma pozytywny wpływ na retencję krajobrazową. Jednak żeby zapewnić szerokie spektrum usług ekosystemów warto pomyśleć o wprowadzaniu zbiorowisk rodzimych, przystosowanych do warunków miejskich, w szczególności drzew i krzewów. Drzewa działają jak nawilżacze powietrza, jedno może wyparować nawet 500 litrów wody dziennie. Jakie drzewa i krzewy sadzić w mieście, możecie dowiedzieć się Państwo w „Standardach Kształtowania Zieleni w Warszawie”.
Zielone dachy i ściany
Zielone dachy mogą zatrzymać nawet całość spadającego na nie opadu, zapobiegając przeciążeniu kanalizacji w trakcie gwałtownego deszczu. Woda w ich wielowarstwowej strukturze częściowo odparowuje, częściowo jest pochłaniana przez rośliny, a częściowo pochłaniana przez podłoże. Informacji na temat projektowania i wykonywania zielonych dachów i żyjących ścian udziela m.in. Polskie Stowarzyszenie „Dachy Zielone”.
Otwarte systemy kanalizacji deszczowej
Woda spływająca z dachów i innych powierzchni jest zbierana systemem kanałów, rowów, stawów i terenów podmokłych, a jej nadmiar trafia do tradycyjnego systemu kanalizacji deszczowej. Taki system kanalizacji urozmaica krajobraz, jest miejscem życia roślin i zwierząt preferujących wodne siedlisko, stwarza możliwości aranżacji przestrzeni na potrzeby wypoczynkowe mieszkańców. Dobrym przykładem jest osiedle Marina Mokotów, gdzie funkcjonuje system retencji wód opadowych zintegrowany z terenem rekreacji dla mieszkańców. Uszczelniony zbiornik wodny na środku osiedla zasila woda z dachów kilkudziesięciu budynków wielorodzinnych i jednorodzinnych. W Siechnicach pod Wrocławiem na osiedlu Błękitnym wody opadowe z dachów i terenów zieleni odprowadzane są do rowów otwartych i transportowane do systemu otwartych melioracji.
Broszury:
1. Ogrody deszczowe w pojemnikach
Broszura opisuje krok po kroku jak zbudować atrakcyjny wizualnie ogród deszczowy w pojemniku (np. drewnianej skrzyni), zlokalizowany w sąsiedztwie budynku, przy wylocie rynny.
Opracowanie: Fundacja Sendzimira
Broszura opisuje krok po kroku jak stworzyć ogród deszczowy o powierzchni kilku m2, umieszczony na poziomie gruntu, który nie infiltruje wody do podłoża. Obiekt położony jest w sąsiedztwie budynku, przy wylocie rynny.
Opracowanie: Fundacja Sendzimira
3. Infiltracyjna niecka retencyjna
Broszura opisuje sposoby zwiększania retencji wody w krajobrazie poprzez budowę takich obiektów jak niecki retencyjne.
Opracowanie: Fundacja Sendzimira
Zmiany klimatu w polskich miastach powoli stają się naszą codziennością, a eksperci nie mają wątpliwości, że w Warszawie musimy przygotować się na ich nasilenie. Z czym przyjdzie się nam zmierzyć? Na co musimy przygotować miasto? Odpowiedzi przynosi projekt ADAPTCITY. Projekt finansowany jest ze środków UE – Programu Life+ oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Opracowanie: Urząd m.st. Warszawy i Fundacja Sendzimira
Koszenie traw znajdujących się pod opieką Zarządu Zieleni m.st. Warszawy – zieleń przyuliczna
Koszenie w pasach drogowych ZZW ma zaplanowane 3 razy w sezonie z możliwością zwiększenia do 4 lub 5 razy. Częstotliwość koszenia jest uzależniona od panujących warunków pogodowych i wg nich ustalane są harmonogramy.
Pierwsze koszenie zaczynamy zazwyczaj po majówce kiedy przekwitną mniszki lekarskie. Ogrodnicy rejonowi pozostawiają również wiele terenów niekoszonych w ciągu całego sezonu wegetacyjnego – koszenie zostanie wykonane pod koniec jesieni. Miejsca te stanowią naturalne łąki. Znajdują się zazwyczaj w miejscach takich jak skarpy o dużym nachyleniu np. skarpy Mostu Północnego, między jezdnie pomiędzy drzewami np. Al. Żwirki i Wigury. Często takie miejsca są tylko koszone po obwodzie na szerokość około 1 m, aby zachować poczucie uporządkowania terenu oraz w wielu przypadkach zachowywać odpowiednie strefy widoczności dla pojazdów.
Ostatnie koszenie trawników wykonuje się jesienią przed grabieniem opadających liści, w celu przygotowania trawników do zimowego spoczynku oraz ułatwienia prac związanych z grabieniem liści.
Występują również trawniki gazonowe, które znajdują się przy kwietnikach na rondach w reprezentacyjnych miejscach i takie trawniki są koszone cześciej.
Decydując o koszeniu trawników bierzemy pod uwagę lokalizację użytkowanie, potrzeby społeczne (skrajnie różne – od ekologicznego podejścia, po obawy przed kleszczami, utrudnienie sprzątania psich odchodów z wysokiej trawy, jak również problemy alergików z pylącymi pozostawianymi do kwitnienia trawami). W związku z otaczającymi nas różnorodnymi potrzebami mieszkańców nigdy nie jesteśmy w stanie spełnić wszystkich oczekiwań.
Wprowadzenie do zieleni miejskiej naturalnych łąk kwietnych, pozostawianie niekoszonych siedlisk takich jak zawciąg nadmorski na ul. Przyczółkowej, zakładanie łąk kwietnych, wykonywanie nasadzeń bylin – są to zabiegi które pozwalają na wprowadzenie do miasta i jego trudnych warunków bioróżnorodności siedlisk, warunków sprzyjających dla zapylaczy i innych owadów i zwierząt a jednocześnie cieszących oko mieszkańców swoją różnobarwnością od wczesnej wiosny do późnej jesieni.
Przystępując do prac należy przewidzieć koszenie skarp oraz nieumocnionych skarp rowów odwadniających. Koszenie obejmuje również wykaszanie jednorocznych samosiewów. Zakłada się, że prace wykonywane będą w miesiącach: maj, czerwiec/lipiec, sierpień/wrzesień. Terminy mogą ulec zmianie ze względu na warunki atmosferyczne.
Dopuszczamy:
– używania dmuchaw do usunięcia pokosu z terenów utwardzonych (bezpieczników jezdni, chodników, ścieżek rowerowych) w celu sprawnego uporządkowania miejsca oraz wyeliminowania zagrożenia poślizgiem;
– koszenie trawników niżej wymienionym sprzętem:
Nie dopuszczamy:
Koszenie łąk kwietnych i naturalnych:
Zakładamy koszenie terenu do dwóch razy – w lipcu/sierpniu oraz październiku, lub tylko w październiku. Termin rozpoczęcia prac i krotność zostanie określona przez Zamawiającego zgodnie z warunkami ogólnymi lit. L.
Sposób i kolejność wykonania prac:
– zebranie przed rozpoczęciem koszenia zanieczyszczeń w tym toreb foliowych i psich odchodów;
– skoszenie łąk (w tym chwastów oraz samosiewów drzew i krzewów) na wysokość uzgodnioną z Zamawiającym, z zastosowaniem kos spalinowych lub elektrycznych;
– bieżące, równoległe z postępem koszenia, usuwanie pokosu z latarni, słupów, wygrodzeń, itp. oraz z utwardzonych terenów przyległych – jezdni, dróg dla rowerów, chodników, opasek, itp.
