Ostatni etap prac w ramach projektu „Szuwar Warszawski”

Od ubiegłego roku realizujemy w Warszawie projekt Szuwar Warszawski, którego celem jest ochrona różnorodności biologicznej. Właśnie rozpoczęliśmy najważniejszy etap projektu, czyli renaturyzację zbiorników i cieków wodnych. Chcemy przywrócić ich naturalny stan – sprawić, by w stolicy wyrosły szuwary. W efekcie poprawią się warunki życia ptaków, płazów i innych zanikających gatunków zwierząt związanych z siedliskami wodnymi w mieście.

Renaturyzacja zbiorników i cieków wodnych obejmuje wiele działań przyjaznych dla przyrody. Oprócz tego, że odtwarzamy strefy naturalnej roślinności w stawach, budujemy także zastawki zatrzymujące wodę, tworzymy wypłycenia, robimy miejscowe rozbetonowanie i wypłaszczamy skarpy zbiorników.

Prace związane z „Szuwarem Warszawskim” prowadzimy w pięciu dzielnicach: w Śródmieściu, na Mokotowie, Ursynowie, Żoliborzu i Bielanach. Do renaturyzacji wybraliśmy zbiorniki wodne, w których stwierdziliśmy zanikanie chronionych gatunków zwierząt – w szczególności płazów (ich wymieranie świadczy o degeneracji terenu, na którym bytowały). Techniczne koncepcje procesu odbudowy naturalnych warunków przyrodniczych stworzyliśmy po przeprowadzeniu licznych badań i ekspertyz. Prace we wszystkich lokalizacjach planujemy zakończyć w tym roku.

BIEŻĄCE PRACE PROWADZONE W RAMACH PROJEKTU

Na terenach objętych projektem, w okolicach zbiorników i cieków wodnych, na bieżąco usuwamy inwazyjne rośliny: rdestowce, klony jesionolistne, orzechy włoskie czy robinie akacjowe. Obce, inwazyjne gatunki roślin wypierają rodzime, typowe dla lasów łęgowych. W rezultacie niszczą środowisko, w którym występują chronione gatunki zwierząt.

W ramach projektu przeprowadzamy także czynną ochronę rybitwy czarnej na Jeziorze Powsinkowskim w Wilanowie. Jest to rzadki i chroniony w Unii Europejskiej gatunek ptaka wodnego, dla którego Jezioro Powsinkowskie stanowi jedyne miejsce gniazdowania w Warszawie i okolicy. Dzięki temu, że umieszczamy na wodzie platformy lęgowe, udało się utrzymać populację tego ptaka w stolicy. Ograniczamy także wpływ ludzi na miejsca gniazdowania sieweczki rzecznej w międzywalu Wisły w Wilanowie. Ponieważ ptaki te gniazdują na ziemi, teren oznakowujemy i wygradzamy.

Na Kanale Piaseczyńskim w Parku Agrykola umieściliśmy specjalną platformę pokrytą roślinnością. Stanowi ona całoroczne miejsce służące do spoczynku, żerowania i rozrodu ptaków oraz płazów. Ze sztucznej wyspy mogą korzystać m.in. wędrujące w stronę Wisły nurogęsi.

RENATURYZACJA ZBIORNIKÓW WODNYCH

Latem tego roku przystąpiliśmy do realizacji najważniejszego założenia projektu „Szuwar Warszawski” – do przywracania naturalnego stanu środowiska wybranych zbiorników i cieków wodnych w Warszawie.

Renaturyzacja polega na tym, że wprowadzamy do stawów roślinność przybrzeżną i szuwarową, a brakuje jej tam, gdzie linia brzegowa jest bardzo przekształcona przez człowieka, np. silnie umocniona. Taka ingerencja w środowisko degraduje stan ekologiczny zbiorników. Teraz przywracamy strefy naturalnej roślinności, która pełni m.in. funkcję fitoremediacyjną. To znaczy, że rośliny oczyszczają wodę. Robią to na tyle skutecznie, że nie trzeba podejmować dodatkowych działań. Co więcej, te rośliny są też formą umocnień brzegowych. My umacniamy brzegi w taki sposób, żeby to wyglądało naturalnie – roślinność, którą wprowadzamy do zbiorników, przykryje sztuczne wzmocnienia. W naszych umocnieniach stosujemy też naturalne materiały, np. drewno czy maty kokosowe, i one stanowią podłoże dla roślin.

Jednym z działań prowadzonych w ramach renaturyzacji jest budowa zastawek. Zastawki pomagają w retencji wody. Retencja wody jest ważna – a w lasach wręcz kluczowa – ponieważ dzięki ograniczeniu odprowadzania wody z gleby poprawia się poziom wód gruntowych, a w efekcie zwiększa się zasób wód podziemnych. Korzystają na tym zwierzęta. Zatrzymywanie wody w gruncie nie tylko poprawia warunki przyrodnicze terenu. Jest ważne także ze względu na niwelowanie negatywnych skutków zmian klimatu.

Najwięcej działań w zakresie renaturyzacji zbiorników i cieków wodnych prowadzimy w Lesie Kabackim. Zbudujemy tu aż trzy zastawki na rowach odwadniających. Prace w terenie rozpoczniemy w przyszłym tygodniu. Odpływ wody w lesie w czasie suszy jest szczególnie dotkliwy w dla roślin i zwierząt. Utrzymywanie terenów zabagnionych to jedna z form zapewniania im ochrony. Oczka wodne w otulinie rezerwatu przyrody stanowią prawdopodobnie najbogatszą ostoję płazów w Warszawie. Żyją w nich, m.in. traszka grzebieniasta i kumak nizinny.

Prace renaturyzacyjne na zaawansowanym etapie trwają na Żoliborzu na zbiornikach przy ul. Tołwińskiego – w tej lokalizacji zbiorniki są teraz częściowo opróżniane z wody. Prace prowadzimy także przy Trasie Siekierkowskiej, na Stawach Brustmana na Bielanach i zbiornikach Moczydło 1 oraz Moczydło 2 na Ursynowie. Natomiast w rezerwacie przyrody Morysin w Wilanowie została wyremontowana zastawka i zamontowaliśmy przy niej dodatkowe ogrodzenie.

W czerwcu i lipcu przeprowadziliśmy na Pradze-Północ (Golędzinów) i na Żoliborzu (Park Fosa i Stoki Cytadeli) warsztaty dotyczące ochrony płazów w miastach. Podczas warsztatów mieszkańcy mogli zobaczyć płazy napotkane w terenie, m.in.: żabę zieloną, traszkę zwyczajną, ropuchę zieloną. W czasie teoretycznej części spotkania w Pawilonie Edukacyjnym Kamień rozmawialiśmy o zagrożeniach, metodach ochrony i biologii płazów.

Po zakończeniu projektu „Szuwar Warszawski” będziemy podejmować działania, które podtrzymają uzyskane efekty. Takie działania to np. zabezpieczanie zastawek przed uszkodzeniami i utrzymywanie na wodzie platform dla ptaków.

Działania realizowane są w ramach unijnego projektu „Ochrona zagrożonych gatunków związanych z siedliskami wodnymi na terenie Warszawy” (SzuwarWarszawski), realizowanym od 2020 r. przez Miasto Stołeczne Warszawa, w którego imieniu działa Zarząd Zieleni m.st. Warszawy. Realizacja projektu o nr POIS.02.04.00-00-0033/18 jest możliwa dzięki dofinansowaniu w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, Działanie 2.4. Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna, typ projektu 2.4.1 Ochrona in-situ lub ex-situ zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych, podtyp projektu 2.4.1a Działania o charakterze dobrych praktyk, związane z ochroną zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych.