Każdy z nas marzy o miejscu, w którym mógłby zatracić się w marzeniach i poczuć kojącą beztroskę. Zapraszamy na drugą wycieczkę z cyklu „Warszawskie Parki ZZW”. W poszukiwaniu arkadii, czyli krainy wiecznego szczęścia, wybierzemy się do parku położonego w samym centrum Mokotowa. Tu wystarczy wsłuchać się w śpiew ptaków, szum wierzb i plusk wody – by poczuć jedność z naturą…
Park Arkadia leży w sercu jednej z centralnych warszawskich dzielnic, tuż obok Pałacu Królikarnia. To malownicze miejsce, o niezwykłym krajobrazie i unikalnej przyrodzie, znajduje się kilka kroków od ulicy Puławskiej, na skraju Skarpy Warszawskiej. Część parku położona jest na wysoczyźnie skarpy (Arkadia Górna), a część u jej podnóża (Arkadia Dolna). Park o powierzchni ok. 11 ha rozciąga się wzdłuż kilku połączonych ze sobą stawów tworzących malowniczy układ wodny. Nad ich brzegiem rosną wiekowe wierzby, ze skarpy spływają po kaskadach naturalne wysięki, dając latem ochłodę i tworząc unikalne siedliska przyrodnicze.
Park Arkadia znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie założenia pałacowo-ogrodowego Królikarnia i jest z nim powiązany przestrzennie i krajobrazowo. Z tarasu Pałacu Królikarni rozciąga się rozległy widok na park. Zaś od strony Arkadii, podczas spaceru, możemy podziwiać bryłę tego klasycystycznego pałacu wyłaniającą się spośród koron starych drzew.
Warto wiedzieć, że te niespotykane dla zurbanizowanej Warszawy walory krajobrazowe i bogate środowisko przyrodnicze są tu objęte specjalną ochroną – jako zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Park Arkadia Górna jest dodatkowo częścią Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Unikalna przyroda parku
Park Arkadia to wyjątkowe miejsce pod względem przyrodniczym w skali Warszawy. Jest ostoją rzadkich gatunków zwierząt i roślin. Wypływające ze skarpy wysięki (wody gruntowe) tworzą tu cenne podmokłe siedliska, tzw. młaki oraz warunki dla unikalnych w skali miasta zadrzewień olsowych (ols – las z dominacją olszy czarnej porastający bagienne siedliska). To dzięki nim żaba trawna znalazła tu dogodne siedlisko, ostatnie takie w centralnej części lewobrzeżnej Warszawy. Za miejsce godów oraz zimowisko służy jej biegnący skrajem parku Rów Piaseczyński. W stawach Arkadii żyją także inne chronione gatunki płazów, rzadko spotykane w mieście – ropucha szara i żaby „zielone”.
Stawy w Parku Arkadia są też ostoją ptactwa wodnego. Bytują i zimują tu licznie krzyżówki i łyski, korzystające także z przygotowanych dla nich platform pływających. W Parku Arkadia występuje w sumie kilkadziesiąt gatunków ptaków, w tym także te leśne, bardzo rzadko spotykane na obszarze śródmiejskim, takie jak puszczyki, dzięcioły średnie i zielone.
Na terenie parku znajdują się stanowiska łąki ziołoroślowej i chronionej rukwi wodnej. Zaś w bezpośrednim sąsiedztwie tego terenu parkowego położony jest użytek ekologiczny (forma ochrony przyrody) im. Czesława Łaszka chroniący ekosystem fragmentu Skarpy Warszawskiej.
Na uwagę zasługują również przedwojenne lipy, rosnące w kilku miejscach parku (m.in. na skarpie przy Królikarni), które objęte są ochroną jako pomniki przyrody. Poza niezwykle rzadko spotykanymi olszami czarnymi tworzącymi namiastkę olsu, rosną tu także m.in. klony zwyczajne czy wiązy pospolite. Arkadia Dolna była dawniej terenem zalewowym Wisły, dlatego świetnie wpisują się tu krajobrazowo i przyrodniczo stare wierzby i topole.
Wyjątkowa wierzba
Co o parku sądzi jego opiekunka, Anna Rados, inspektorka ds. ogrodnictwa w Rejonie Ogrodniczym RO4 (Mokotów) warszawskiego Zarządu Zieleni?
– Z sześciu parków, którymi się zajmuję, ten jest moim ulubionym. Teraz, w okresie wczesnowiosennym, kiedy korony drzew jeszcze nie są zielone, doskonale widać z niego skarpę i Pałac Królikarnia. Widok jest piękny szczególnie po zmroku, kiedy pałac jest oświetlony. Latem uwielbiam usiąść pod wierzbą nad stawem. Arkadia to niezwykły krajobraz, ale też bardzo cenna przyroda. Moim priorytetem jest zachowanie wiekowego drzewostanu parku, dlatego jestem w trakcie szczegółowej inwentaryzacji rosnących tu około 3500 drzew. Do tej pory zidentyfikowaliśmy już 2000 drzew, pozostało ok. 1500. Jednocześnie wraz z dendrologami prowadzę ich przeglądy i zlecam ekspertyzy, żeby wiedzieć, jakie działania podjąć, aby chronić zieleń i zapewnić bezpieczeństwo korzystającym z Parku – mówi Anna Rados.
– Jednym z drzew wymagających szczególnej opieki jest rosnąca na terenie ogródków sąsiedzkich wierzba. To przepiękne, wiekowe, pokładające się drzewo tworzy niesamowite miejsce. To również siedlisko wielu zwierząt, zamieszkujących jego liczne wypróchnienia i dziuple. Nic dziwnego, że to ulubione drzewo okolicznych mieszkańców i obiekt różnych inicjatyw (np. w zeszłym roku przeprowadzono tutaj społeczną inwentaryzację przyrodniczą). W tym roku drzewo zabezpieczymy specjalnymi podporami, aby mogło żyć i cieszyć nas wszystkich jak najdłużej – podkreśla Anna Rados.
Park pełen dzikich zakątków
Warszawski Zarząd Zieleni prowadzi w Parku Arkadia wiele różnorodnych działań pro-przyrodniczych. Chronimy wiekowy drzewostan, montujemy platformy pływające dla ptactwa wodnego oraz tworzymy tzw. „dzikie zakątki”, czyli strefy przyrody, gdzie ograniczamy naszą ingerencję i zabiegi pielęgnacyjne, pozostawiając naturę samą sobie. Doceniamy co daje nam przyroda. Nie wyciągamy z wody złamanych gałęzi i konarów drzew, aby służyły za miejsce wypoczynku i schronienia kaczek. Na terenie parku zostawiamy wiele martwego drewna. Dodatkowo, w jednym miejscu w parku rozsiały się jesiony i olsze czarne – zachowamy je i stworzymy im dogodne warunki do wzrostu.
Więcej o tym jak wspieramy różnorodność biologiczną w naszych parkach można przeczytać m.in. w postach z serii #ZZWdlaRóżnorodnościBiologicznej (Park Fosa i Stoki Cytadeli, Park Skaryszewski) oraz w publikacji prof. Macieja Luniaka „Dzikie Życie w parkach miejskich – jak mu sprzyjać”, którą mieliśmy okazję współtworzyć. Warto również zajrzeć do spacerownika „Mikrowyprawy nad Wisłę i nie tylko”, w której znajduje się mapa Parku Arkadia z dzikimi miejscami do odkrycia. Obie publikacje są dostępne w Bazie Wiedzy na naszej stronie.
Utrzymanie stawów i nowe nasadzenia
W roku 2021 na terenie parku dosadzimy 15 drzew. W Arkadii Górnej uzupełnimy szpalery lip drobnolistnych. W Arkadii Dolnej będą to jesiony wyniosłe dobrze znoszące warunki wysokiej wilgotności w glebie. Uzupełnimy także grupę drzew rosnącą nad stawem o wierzby. Wybraliśmy do tego wierzbę białą w odmianie 'Britzensis’, która ma wyjątkowy pokrój i pięknie kwitnie. W dodatku to odmiana szczególnie miododajna!
Ważnym zadaniem specjalistów ZZW jest również bieżące utrzymanie zbiorników wodnych znajdujących się w parku. W ostatnich 2 latach wymienialiśmy palisady otaczające brzegi stawów, a podstawy skarp zabezpieczyliśmy dodatkowo przed erozją geowłókniną na żwirze i kamieniach. Na bieżąco oczyszczamy kanał łączący stawy i kraty odpływowe. W drugiej połowie tego roku planujemy wymianę uszkodzonych palisad wokół zbiorników i uzupełnienie gruntu, aby utrzymać brzegi w należytym stanie technicznym.
Od Lubomirskiego do Majdeckiego – rys historyczny Parku Arkadia
Historia parku Arkadia sięga roku 1680, kiedy to Stanisław Herakliusz Lubomirski zbudował tu otoczony ogrodem pałacyk według projektu Tylmana z Gameren i nazwał go Arkadią. Od lat 20. XVIII w. tereny te znajdowały się w rękach króla Augusta II Sasa, który wykupił je ze względu na źródła mające zasilać w wodę kanały w późniejszych Łazienkach. Niestety, pałacyk oraz założenie ogrodowe z czasów saskich nie przetrwały do dziś. Obok znajdował się królewski zwierzyniec, gdzie odbywały się polowania na króliki. Pałac Królikarnia wraz z kompleksem ogrodów został zbudowany w latach 80. XVIII wieku przez Karola Thomatisa według projektu Dominika Merliniego, dziś mieści się tu Muzeum Rzeźby.
Sam Park Arkadia w kształcie znanym obecnie założono w latach 1968-1970 według projektu prof. Longina Majdeckiego. Projekt parku opierał się na malowniczym układzie wodnym składającym się z systemu stawów i łączącym je ze stawami pod Królikarnią. Część parku obejmuje więc zabytkowy ogród leżący u podnóża pałacu.
