Inwentaryzacja i waloryzacja wybranych terenów zdegradowanych i zanieczyszczonych w Warszawie – potencjał przyrodniczy i społeczny nieużytków

Prezentujemy raporty z badań warszawskich nieużytków przeprowadzonych w ramach projektu UE „Inwentaryzacja i waloryzacja wybranych terenów zdegradowanych i zanieczyszczonych w Warszawie – potencjał przyrodniczy i społeczny nieużytków” realizowanego przez Miasto Stołeczne Warszawę w latach 2017-2019. Badania te zostały wykonane dzięki współpracy specjalistów z Instytutu Inżynierii Środowiska i Instytutu Nauk Ogrodniczych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz Zarządu Zieleni m.st. Warszawy.

Na liście analizowanych terenów znalazło się 25 obszarów stanowiących ponad 10% powierzchni miasta (ok. 350 ha). To więcej niż liczona razem powierzchnia wszystkich parków. Były to tereny nad Wisłą, tereny poprzemysłowe, poforteczne i pokolejowe oraz towarzyszące osiedlom mieszkaniowym.

Warszawskie nieużytki okazują się być miejscem, na które trzeba spojrzeć z innej perspektywy – jak na zasób zieleni do wykorzystania rekreacyjnego, ale i pole do działań inżynierii środowiska w celu poprawy jakości powietrza w mieście. Nade wszystko jednak należy uznać zieleń nieużytków za nową formę nieformalnej zieleni miejskiej, która może być kształtowana przez mieszkańców w procesie partycypacyjnym i pełnić tymczasowo lub na stałe nowe, społeczne funkcje.

Tereny nieużytków oczyszczają glebę i powietrze z zanieczyszczeń; są siedliskiem różnych gatunków roślin i zwierząt, w tym cennych i rzadkich; są intensywnie użytkownymi terenami rekreacyjnymi; ich estetyka jest akceptowana społecznie jako kojarząca się ze swobodą użytkowania i bogactwem przyrody.

Wyniki badań wskazały, że niektóre (częściowo zagospodarowane) nieużytki mogą stać się miejscami wypoczynku pozwalającymi na zrelaksowanie się w podobnym stopniu jak parki miejskie.

W ramach projektu zostały przeprowadzone wywiady z użytkownikami terenów nieużytków, zarówno profesjonalistami (architektami i architektami krajobrazu), jak i osobami niezwiązanymi profesją z tematyką nieużytków. Przeprowadzono 20 wywiadów pogłębionych i jeden zogniskowany wywiad grupowy (z 6 urzędnikami i przedstawicielami organizacji pozarządowych). Szczegóły można znaleźć w raportach i załącznikach pod tekstem.

Projekt pn. Inwentaryzacja i waloryzacja wybranych terenów zdegradowanych i zanieczyszczonych w Warszawie – potencjał przyrodniczy i społeczny nieużytków dofinansowany jest ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020, Oś priorytetowa: 2. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, Działanie 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego.

Wartość projektu: 1 375 000,00 zł

Wkład m.st. Warszawy: 206 250,00

Wartość dofinansowania z Funduszy UE: 1 168 750,00

Beneficjent: Miasto Stołeczne Warszawa

Jednostka realizująca projekt: Zarząd Zieleni m.st. Warszawy

Celem głównym projektu była inwentaryzacja i waloryzacja wybranych nieużytków na potrzeby ich wykorzystania w systemie terenów zieleni miejskiej m.st. Warszawy.

Projekt dotyczył terenów o łącznej powierzchni ok. 350 ha położonych w m.st. Warszawie, stanowiących obszary zanieczyszczone i zdegradowane – nieużytki miejskie, będące potencjalnymi terenami zieleni miejskiej.

W ramach realizacji projektu przeprowadzona została inwentaryzacja tych obszarów, a następnie ocena ich możliwości w zaspokajaniu potrzeb rekreacyjnych mieszkańców Warszawy, usług ekosystemowych jakie tereny te dla nich świadczą oraz ocena ich wartości przyrodniczych. Działania proponowane w projekcie obejmują zarówno tematykę rekultywacji, jak i poprawę jakości życia w miejscu zamieszkania. Ponadto, dodatkowym celem jest stworzenie modelu określającego możliwości w wykorzystaniu rekreacyjnym i przyrodniczym obszarów zdegradowanych – narzędzia do identyfikacji i ochrony dowolnych nieużytków dla celów ogólnospołecznych w procesie planowania. Zadanie to wymaga waloryzacji przyrodniczej tych terenów i zbadania preferencji społecznych, przeprowadzonych przez wykwalifikowane zespoły eksperckie.

Działania takie jak: zbadanie stopnia zanieczyszczenia tych terenów wybranymi metalami ciężkimi, ocena stopnia fitoremediacji powyższych metali ciężkich z gleby i pyłów zawieszonych z powietrza, pomiar poziomu usuwania dwutlenku węgla i jednoczesna próba oszacowania produkcji tlenu, a także ocena ogólnego potencjału ekologicznego nieużytków oraz analiza otoczenia pozwolą zidentyfikować czynniki decydujące o jakości wypoczynku. Rozpoznanie to pozwoli z kolei na stworzenie uniwersalnego modelu określającego możliwości w wykorzystaniu rekreacyjnym i przyrodniczym dowolnych nieużytków, a także oszacowanie nakładów koniecznych do ich przystosowania do preferowanego użytkowania. Przede wszystkim jednak wyniki badań pozwolą na opracowanie strategii rekultywacji wszystkich nieużytków w Warszawie.

Przewidziany docelowy sposób zagospodarowania terenów objętych projektem zakłada, że będą one w min. 70% stanowić powierzchnię biologicznie czynną i stanowić ekologiczną przestrzeń dostępną bezpłatnie dla społeczeństwa. Obecnie ww. obszary charakteryzują się dużym stopniem zanieczyszczenia, są silnie przetworzone gruntami pobudowlanymi, zawierającymi resztki cegieł i betonu. Natomiast gleby są silnie zeutrofizowane, o czym świadczy nitrofilna roślinność ruderalna.

Przedmiot prac objął trzy główne działania:

  1. Mapowanie wyznaczonych obszarów i przygotowanie materiałów wyjściowych oraz narzędzi do właściwych badań.
  2. Waloryzacja przyrodnicza i analiza potencjału w zaspokajaniu potrzeb rekreacyjnych, w tym: analiza metali ciężkich w glebie (miedzi, cynku, ołowiu, kadm, chromu i niklu) i w materiale roślinnym oraz analiza właściwości fizycznych i chemicznych gleby i podłoża, analiza mikropyłów na powierzchni roślin, pomiary gęstości zieleni oraz analiza potencjału ekologicznego i preferencji estetycznych użytkowników wraz z oceną wpływu badanych obszarów na dobrostan emocjonalny.
  3. Opracowanie scenariuszy i rekomendacji do rekultywacji, remediacji i użytkowania badanych przestrzeni, przy założeniu różnego stopnia ich ochrony i przekształcenia w tereny zieleni miejskiej oraz finansowania. W ramach tego zadania powstaną:
  • model jako narzędzie badawcze,
  • specjalistyczny raport szczegółowy z badań,
  • uproszczony raport w języku nietechnicznym.

1. IV kwartał 2017 r. Sondaż obowiązujący

2. IV kwartał 2017 r. Końcowy raport

3. I kwartał 2018 r. Raport kwartalny wiosna

4. I kwartał 2018 r. Załączniki1 Raport kwartalny

5. II kwartał 2018 Raport kwartalny

6. II kwartał 2018 Załączniki 

7. III kwartał 2018 r. Raport kwartalny 

8. III kwartał 2018 r. Załączniki3 

9. IV kwartał 2018 Raport kwartalny 

10. IV kwartał 2018 Załączniki 

11. I kwartał 2019

12. II kwartał 2019 

Raport Laika 

Pokaż inne projekty