Przedwiośnie to czas, gdy przyroda powoli budzi się do życia i dobry moment, by rozpocząć nasz nowy cykl „Warszawskie Parki ZZW” – czyli mini przewodnik po 32 parkach zarządzanych przez Zarząd Zieleni m.st. Warszawy. Dziś odwiedzimy Ogród Saski.
Dzięki artykułom z naszego nowego cyklu dowiecie się więcej o Waszych ulubionych parkach warszawskich i odwiedzicie te, których jeszcze nie znacie zbyt dobrze. W tej i kolejnych z cyklu publikacjach przedstawimy w skrócie rys historyczny danego parku, jego założenia architektoniczne, opowiemy o jego przyrodzie, a także o działaniach naszych ogrodników czy dendrologów, mających na celu utrzymanie i rozwój tych wyjątkowych terenów zieleni w jak najlepszym stanie z myślą o tym i kolejnych pokoleniach warszawiaków.
OGRÓD SASKI – PIERWSZY PARK PUBLICZNY W WARSZAWIE
Założony przez króla Augusta II Ogród Saski otwiera swe podwoje dla wszystkich osób spragnionych kontaktu z przyrodą. Mimo że jest położony w Śródmieściu, rozciąga się na powierzchni aż 14,18 ha. Oferuje otoczenie wiekowych drzew, zacienione alejki i widowiskowe fontanny, a także wiele zabytków oraz plac zabaw. Park położony jest między Placem marsz. Józefa Piłsudskiego, placem Żelaznej Bramy, ul. Marszałkowską i ul. Królewską – na Osi Saskiej. W 1935 r. budowa ulicy Marszałkowskiej przecięła zachodnią część parku.
OGRÓD SASKI – ŚLADAMI ZABYTKÓW
Ogród Saski jest jednym z najstarszych parków w Polsce – w 1712 r. przy królewskim pałacu powstał ogród, który w maju 1727 roku udostępniono mieszkańcom Warszawy. Był to pierwszy park publiczny w mieście. W 1748 r. August III Sas zbudował w ogrodzie pierwszy w Polsce budynek opery.
Ogród Saski założono w stylu francuskim, ale po insurekcji kościuszkowskiej wprowadzono tu nowe elementy i przekształcono go na wzór angielski. Za panowania Sasów i króla Stanisława Augusta pełnił funkcję miejsca spotkań wyższych sfer towarzyskich – do wyłącznego użytku dworu królewskiego pozostawiono tylko dwa niewielkie ogródki w części przylegającej do pałacu Saskiego.
W Ogrodzie można pospacerować alejkami z wygodną nawierzchnią, urządzić piknik na trawie, pojeździć na hulajnodze, a potem wybrać się w trasę prowadzącą po ważnych zabytkach, takich jak Grób Nieznanego Żołnierza czy Fontanna Wielka Henryka Marconiego. Ten dwupoziomowy, najokazalszy parkowy wodotrysk – znajdujący się w centrum Ogrodu – przyciąga odwiedzających o każdej porze. Został uruchomiony 4 czerwca 1855 r. w trakcie uroczystych obchodów otwarcia wodociągów miejskich w Warszawie. Fontanna jest jedną z czterech zaprojektowanych przez Henryka Marconiego i jedyną ocalałą spośród uruchomionych wówczas wodotrysków zlokalizowanych na Placu Teatralnym, przy Kolumnie Zygmunta i na Rynku Starego Miasta. W latach 2006-2007 Fontanna Wielka została gruntownie odrestaurowana.
W pobliżu Fontanny możemy podziwiać zegar słoneczny z 1863 r. Ufundował go Antoni Magier herbu Szeliga – pisarz, fizyk, meteorolog. W 2016 r. zegar został poddany renowacji w pracowni konserwatorskiej Międzyuczelnianego Instytutu Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki. Ponadto warto zwrócić uwagę na 21 zabytkowych rzeźb z XVIII w. muzy i cnoty, które są personifikacjami cech umysłu oraz sztuki i nauki czy pór roku. Spotkamy tu więc rzeźby reprezentujące kolejno: „Intelekt” (na cokole napis „Jowisz”), „Sprawiedliwość”, „Wenus w typie Pudlica (Wstydliwa)”, „Jesień”, „Arytmetyka”, „Architektura wojskowa”, „Poezja” (na cokole napis „Muzyka”), „Geografia”, „Inteligencja”, „Wiedza / Nauka”, „Mądrość / Sława” (na cokole napis „Chwała”), „Pouczenie” (na cokole napis „Prawda”), „Inwencja” (na cokole napis „Twórczość”), „Astrologia” (na cokole napis „Astronomia”), „Malarstwo”, „Rzeźbiarstwo”, „Medycyna”, „Zima”, „Flora”, „Chwała”, „Rozum” (na cokole napis „Historia”).
Warto zaznaczyć, że zegar słoneczny oraz poidełko są poddawane cyklicznemu, specjalistycznemu myciu w celu usunięcia bieżących zanieczyszczeń. Takie mycie jest też planowane wiosną 2021 r.
OGRÓD SASKI – MIEJSCE HISTORYCZNYCH WYDARZEŃ
W parku na Osi Saskiej znajduje się tablica upamiętniająca poległych w II Wojnie Światowej Polaków, w tym warszawiaków, jak również tablica upamiętniająca przemówienie Marszałka Józefa Piłsudskiego, który w tym miejscu 22 maja 1921 r. witał żołnierzy powracających z wojny polsko-bolszewickiej. Za dwa miesiące będziemy obchodzić setną rocznicę tego wydarzenia. Warto również wspomnieć o pomniku Marii Konopnickiej, który znajduje się w północno-zachodniej części Ogrodu Saskiego.
Na prawo od Fontanny możemy zobaczyć jedno z 10 kamiennych poidełek ustawionych w Warszawie w 1936 r. z okazji 50-lecia istnienia wodociągów warszawskich. Poidełko otoczone jest lapidarium z różnymi elementami dekoracyjnymi. Teren porośnięty roślinnością okrywową otoczony jest delikatnym stylizowanym wygrodzeniem, podobnie jak arabeska oraz Wielka Fontanna.
W 1855 r. uruchomiono pierwszy miejski wodociąg i wzniesiono w Ogrodzie wodozbiór. Charakterystyczny, okrągły budynek zaprojektowany przez Marconiego, naśladujący swą formą świątynię Westy w Tivoli, znajduje się w płn.-zach. części ogrodu, obok stawu, pośrodku której znajduje się rzeźba „Chłopiec z łabędziem”.
OGRÓD SASKI – DĘBOWA ALEJA PAMIĘCI
Wzdłuż alejki z kostki brukowej biegnącej na południe i na północ od Grobu Nieznanego Żołnierza usytuowana jest symboliczna Aleja Pamięci, złożona z dębów piramidalnych. Powstała ona w ramach projektu „Drzewo pamięci”, którego celem jest zachowanie w świadomości społecznej pamięci o postaciach i wydarzeniach ważnych dla Polaków. 13 kwietnia 2010 r. z inicjatywy Prezydent Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz posadzono w Ogrodzie Saskim pierwsze drzewo upamiętniające Ofiary Zbrodni Katyńskiej. Ostatnio w alei sadzono dęby w 75. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim oraz 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości 11 listopada 2018 r.
W pobliżu dębowej alei rośnie również dąb królowej Elżbiety II posadzony 25 marca 1996 r. podczas wizyty królowej w Polsce.
OGRÓD SASKI – DRZEWOSTAN LICZĄCY 1200 DRZEW
W Ogrodzie Saskim rośnie 1200 drzew – regularnie badanych przez naszych ogrodników i dendrologów. Najwięcej jest lip, kasztanowców białych i klonów pospolitych. Ponadto możemy podziwiać 61 dębów czerwonych. Warto zwrócić również uwagę na wierzby płaczące wokół stawu. Jak przystało na park krajobrazowy, drzewa iglaste są w mniejszości – są to świerki srebrzyste, modrzewie oraz sosny czarne.
OGRÓD SASKI – POMNIKI PRZYRODY I RZADKIE GATUNKI DRZEW
Wśród rzadkich gatunków drzew warto wymienić: okazały buk Fagus sylvatica w odmianie o czerwonych liściach (przy stawie), dwa korkowce amurskie, miłorzęby japońskie i jesion pensylwański. W ostatnich latach posadziliśmy również ciekawą lipę amerykańską, leszczynę turecką oraz czeremchę Macka odmiany ‘Amber Beauty’. Jesienią 2020 r. posadzonych zostało 9 drzew z gatunku: orzech czarny, skrzydłorzech kaukaski i orzesznik pięciolistkowy.
Warto podkreślić, że w ogrodzie znajduje się 6 pomników przyrody – 4 miłorzęby dwuklapowe (przy stawie), kasztanowiec biały (przy ul. Królewskiej) i topola szara (przy ul. Marszałkowskiej).
OGRÓD SASKI – UKWIECENIA W BARWACH NARODOWYCH
Nasadzenia kwiatów jednorocznych, ze względu na sąsiedztwo Grobu Nieznanego Żołnierza i częste uroczystości o charakterze państwowym, charakteryzują się zestawieniami w barwach narodowych, np. w postaci wiosennej fali z biało-czerwonych bratków w alei głównej na Osi Saskiej.
Wiosną na palmetce znajdującej się na tyłach Grobu Nieznanego Żołnierza, która nawiązuje do rysunków barokowych parterów kwiatowych, zostaną posadzone biało-czerwone stokrotki, zaś wokół Fontanny Wielkiej, a także na osiach poprzecznych pojawi się mieszanka bratków i niezapominajek.
Latem natomiast królować będzie tu begonia. Na Osi Saskiej okazałe begonie zostaną podsadzone biało kwitnącymi scewolą i wilczomleczem, a przy Grobie Nieznanego Żołnierza biało-czerwone begonie utworzą wzór szachownicy.
W strefie wejściowej parku, od skrzyżowania ul. Marszałkowskiej i Królewskiej, będzie do niego zapraszać wielobarwna rabata z atrakcyjnymi trawami i smagliczką białą.
W 2020 r. wzbogacono runo parkowe sadząc ponad 1700 sztuk szt. krzewów okrywowych – wiosną 100 szt. bluszczu i kokornaku, a jesienią bluszcz, trzmielinę oraz powojnik.
OGRÓD SASKI – ENKLAWA DLA ZWIĘRZĄT W CENTRUM MIASTA
Teren Ogrodu Saskiego stał się też w centrum miasta enklawą dla ptactwa, w tym zauważalnych, wędrujących po parku kaczek krzyżówek oraz ptaków zasiedlających liczne rozwieszone w parku budki lęgowe. Ciekawych obserwacji można dokonać nad stawem – gniazdują tu czasem łyski, a z płazów można zobaczyć tu traszki i ropuchy zielone.
